Geri Dönüştürülmüş Karbon Fiber Kompozit Nasıl Kullanıyor?
UTED Dergi Aralık 2021 sayısında “KOMPOZİT ALUMİNYUMA KARŞI” başlıklı yazımda uçak gövde ve kanat üretiminde aluminyumdan kompozite geçiş yapıldığını, kompozit yapının avantaj ve dezavantajlarını konu etmiştim. Bu ay, üretim artığı karbon fiber malzemelerin ileride bir çevre kirliliği felaketine neden olabileceği konusunu da inceleyelim istedim. Oldukça fazla kullanımı olan karbon kompozit atıklar çevreyi kirletmeden nasıl işe yarar hale getirilebilir?
Karbon kompozitlerinin kullanılması, uçak yapımcılarının daha hafif ve daha verimli uçaklar inşa etmelerini sağladı. Ancak bu malzeme ömrünün sonunda kolayca elden çıkarılamaz ve bir çevre felaketine neden olabilir. Boeing, atık kompozit malzemelere yeni bir kullanım alanı bulmak için, uçak kabin yan duvarlarında ve daha başka yerlerde kullanımını test etmeye başladı.
Boeing, yeni ecoDemonstrator uçağını, gelecekteki uçak tasarımını yönlendirecek bir dizi yeni teknoloji ve modifikasyonu test etmek için Alaska Airlines’ın B737 MAX uçağında çalışıyor. Test edilen parçalardan biri, Boeing’in üretim hatlarından geri dönüştürülmüş karbon fiberden üretilen yeni kabin yan panelleri.
Boeing’in Sürdürülebilirlik Baş Sorumlusu Chris Raymond; “Bu uçakta, B777 ve B787 üretim hatlarımızdan gelen geri dönüştürülmüş karbon fiberden yapılmış yan duvar panellerimiz (Side Wall Panels) var. Bu panellerin uçağın ağırlığını azaltma potansiyeline sahip olduğunu biliyoruz” dedi. Kompozit malzeme kullanımı, 787 Dreamliner gibi modern uçakların ağırlığını önemli ölçüde azalttı, bu nedenle onu yolcu kabini yan panellerinde kullanmak mantıklı bir seçim. Bu aynı zamanda Boeing için önemli bir yaşam sonu problemini de çözüyor, çünkü karbon kompozitler kolayca bertaraf edilemiyor. Dreamliner gibi kompozit uçakların kullanımdan kaldırılma zamanı geldiğinde, yapımında kullanılan büyük miktardaki kompozitlerin çevresel bir kabusa dönüşeği şüphesiz.
Bu atık malzemeyi başka ürünlere dönüştürmek, atık karbon kompoziti geri dönüştürmenin harika bir yolu oldu. Raymond’ın açıkladığı gibi, ecoDemonstrator’da test edilen şey işte bu.
“Test ettiğimiz şey, aynı akustik özelliklere sahip olup olmadığı ve yolcuları gürültüden yalıtıp yalıtamayacağı. Eğer sonuçlar olumlu çıkarsa, geri dönüştürülmüş kompozit malzemeden yan duvarlar panelleri üretmeye başlayabiliriz. Malzeme geri dönüştürülebilir ise, uçak hurdaya ayrıldığında geri kazanılarak tekrar kullanılabilir”
Alaska B737 MAX’ta test edilen malzemeler, Boeing’in 777X ve Dreamliner üretim hatlarında çıkan yan ürünler. 2019 ecoDemonstrator, geri dönüştürülmüş karbon fiber zemine sahip kendi kendini dezenfekte eden bir tuvalet denemişti, şimdi kabin yan panelleri ile ikinci bir yaşam yolu denenmiyor.
Karbon kompozitleri geri dönüştürmeye çözüm bulmak Boeing için yeni bir şey değil. 2018’de İngiltere merkezli uzman bir geri dönüşüm şirketi olan ELG Carbon Fiber ile bir ortaklık kurdu. Boeing, ikincil ürünlerde kullanılmak üzere ELG’ye 777X kanat üretim tesisinden ve Dreamliner üretim hatlarından ham (kürlenmemiş) karbon kompozit malzeme tedarik ediyor.
Yılda yaklaşık bir milyon libre atık olması bekleniyordu, ancak bunun beş yıl içinde ikiye katlanabileceği anlaşıldı. Bu ürünlerin geri dönüştürülmesi, Boeing’in 2025 yılına kadar çöpe gönderilen atık miktarını yüzde 20 azaltma sözünün bir parçasıdır.
Raymond, şunları söyledi : “Metal, alüminyum ve titanyum kullandığımızda, onu nasıl geri dönüştüreceğimizi zaten biliyoruz. Ancak B787 ve B777 için kompozit kanat üretmeye başlattığımızda bu bilgiye sahip değildik. Bunu yapmanın bir yolunu bulmamız gerekiyordu. İngiltere’deki şirketle çalışınca bir yol bulduk. Biz uçak üretiminde artan kürlenmemiş malzemeyi ELG Carbon Fiber şirketine veriyoruz, onlar da bunları plastik tuğlaya dönüştürüyor. Bu tuğlalar sadece havacılıkta değil, diğer endüstriler tarafından da kullanılıyor.”
Raymond, örnek olarak; “Yakın Zamanda Dell Computers dizüstü bilgisayarların kasalarını yapmak için ELG Carbon Fiber’dan karbon fiber tuğla satın aldığını söyledi. Bu nedenle, dizüstü bilgisayarınız Dell tarafından üretilmişse, onu çalıştırdığınızda, Dreamliner’ın atık malzemesi olan bir karbon fibere dokunuyor olabilirsiniz.”