Risk odaklı düşünce, kuruluşların süreç ve faaliyetlerindeki potansiyel riskleri yönetmek ve ele almak için kullandıkları bir yaklaşımdır. Havacılıkta risk değerlendirmesi, potansiyel tehlikeleri tanımlamak, değerlendirmek ve bu tehlikelerle başa çıkmak için stratejiler geliştirmek amacıyla yapılan kapsamlı bir süreçtir.

ISO 9001:2015’e göre risk odaklı düşünce, “belirsizliği gidermek ve potansiyel fırsatları değerlendirmek için bilgi, birikim ve eylemlerin sistematik bir şekilde uygulanması” olarak düşünülebilir. Başka bir deyişle, risk odaklı düşünce; sorunlara veya fırsatlara yaklaşımın proaktif yolu olarak tanımlanabilir.

Risk, tüm yönleriyle bir kalite yönetim sisteminin doğasında vardır. Risk odaklı düşünce, risklerin kalite yönetim sisteminin tasarımı ve kullanımı boyunca tanımlanması, dikkate alınması ve kontrol edilmesini sağlar.

Bir kalite yönetim sisteminin tüm süreçleri, kurumun veya şirketin hedeflerine ulaşma kabiliyeti açısından aynı risk seviyesini temsil etmez. Bazıları diğerlerine göre daha fazla dikkat, planlama ve kontrollere ihtiyaç duyar.

Risk Odaklı Düşünce Sistemine Ait Tanımlamalar

Risk: Belirsizliğin hedefler üzerindeki etkisi.

Risk Yönetimi: Risklerle ilgili olarak kurumu yönlendirmek ve kontrol etmek için yürütülen koordineli faaliyetler.

Risk Yönetimi Çerçevesi: Risklerin yönetilmesi için uygulanacak tüm organizasyonel düzenlemeler ve bileşenler için tasarım, uygulama, izleme, gözden geçirme ve sürekli iyileştirmeyi amaç edinen yönetim çerçevesi.

Risk Yönetimi Politikası: Kurumun riske genel yaklaşımını ifade eden üst düzey belge.

Risk Yönetim Planı: Kaynakların, yönetim bileşenlerinin ve yaklaşımın düzenli bir şekilde ifade edilmesi ve bir plan oluşturulması riski yönetmek için gereklidir.

Risk Yönetimi Süreci: Yönetim politikalarının, prosedürlerinin ve uygulamalarının riskle ilgili iletişim, danışma, tanımlama, analiz, değerlendirme, ele alma, izleme ve gözden geçirme faaliyetleri.

Etki: Riskin gerçekleşmesi halinde hedefleri etkileyen sonuç.

Olasılık: Riskin gerçekleşme olasılığı.

Kontrol: Riski değiştiren önlemler.

Artık Risk: Risk yönetim sürecinden sonra arta kalan risk.

Risk ve Yönetimi

Risk yönetimi, herhangi bir şirketin veya organizasyonun hedeflerine ulaşma yolundaki risk etkilerini en aza indirmek için risklerin tanımlanmasını, değerlendirilmesini ve önceliklendirilmesini içerir. Tipik olarak iş, finans veya proje yönetimi gibi çeşitli alanlardaki potansiyel tehditlerin veya belirsizliklerin planlanmasını, izlenmesini ve kontrol edilmesini kapsar.

Kurumsal hedefler iç ve dış faktörlerden etkilenir; bu nedenle, hedeflere ulaşmada belirsizlikler meydana getirir. Bu belirsizliğin kurumsal hedefler üzerindeki etkisi “risk” olarak ifade edilir. Belirsizliğin etkisi negatif veya pozitif olabilir.

Organizasyonu yönlendirecek ve kontrol edecek koordineli faaliyetler öngörülen tüm riskleri ortadan kaldırmanın ve sıfırlamanın aksine “risk yönetimi” işletmenin varlığı ve gelişimi ile ilgili her türlü riskin sürekli ve sistematik olarak kaydedilmesi anlamına gelir. Tanımlanan risklerin analiz edilmesi ve önceliklendirilmesinin yanı sıra tolere edilemeyen riskleri en aza indirmek için yeterli stratejik veya müdahaleci önlemlerin tanımlanması ve uygulanmasını içerir.

Şirketlerin Risk Yaklaşımı

Şirketler yenilik arayışı, rekabet avantajı ve potansiyel finansal karlılık da dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle risk alırlar. 

Risk almak yeni fırsatlara, pazarın genişlemesine ve dinamik iş ortamlarında bir adım önde olmaya yol açabilir. Ancak, olumsuz sonuçları en aza indirmek için şirketlerin riskleri dikkatle değerlendirmesi ve yönetmesi çok önemlidir.

Günümüzde stratejik yönetim yapan kuruluşlar, riski kaçınılması ya da büyük ölçüde azaltılması gereken bir unsur olarak değil, iş süreçlerinin bir parçası olarak görmekte ve yeterli risk almanın stratejik hedeflere ulaşmaya katkısını değerlendirmektedir. 

Risk, kurumum hedeflerine ulaşmasını etkileyen her türlü unsurla (finansal, operasyonel, çalışanlar, vb.) ilgilidir. Etki olumlu veya olumsuz olabilir. Bu nedenle, kurumların, şirketlerin veya organizasyonların risklerini yönetmeleri gerekir.

Risk Değerlendirmesi

Risk değerlendirmesi, mevcut faaliyetlerde karar verilirken riskleri sıralamak için kullanılır ve bunları en aza indirmek için önlemler geliştirmeye yarar. Risk değerlendirmesi aşağıdaki parametreler kullanılarak gerçekleştirilir:

• Uygulama olasılığı (olabilirlik)

• Sonuçların etkisi

Risk değerlendirmesi, riskin gerçekleşme olasılığı ve riskin sonuçlara etkisini içeren değerlerin çarpımının sonucu elde edilen bir sayıdır.

Risk yönetim önlemleri, önleyici tedbirler ve bir riskin gerçekleşmesi durumunda alınacak tedbirler olmak üzere alt bölümlere ayrılmıştır. Başlıca risk yönetim teknikleri şunlardır: 

1) Kaçınma, 2) Aktarım, 3) Azaltma (Olasılık ve Etki) 4) Risk Kabulü.

Riskten Kaçınma: Riskten kaçınmak için planın değiştirilmesi. Yeni bir yaklaşım yerine denenmiş ve test edilmiş bir yaklaşımın kullanılması.

Risk Azaltma: Bir riskin olasılığının veya etkisinin azaltılması

Riskin Aktarılması: Üçüncü taraflarla sigorta veya performans garantisi için anlaşma yapılması (garanti anlaşması, bakım anlaşması gibi).

Riski Kabul Etme: İlk başta herhangi bir eylemde bulunmamak. Eğer bir risk oluşursa, riskle başa çıkmak. Riskin kabulü aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır:

I. Pasif Kabul: Risk sonuçlarıyla başa çıkmak için hiçbir plan yapılmaz.

II. Aktif Kabul: Riskler izlenir ve acil durum planı oluşturulur. Riskin gerçekleşmesi durumunda acil durum planı devreye alınır (ek bütçe, kaynak ayrılması).

Kabul edilebilir risk, şirketin kabul etmeye hazır olduğu risk ölçüsüdür. Mali ve ekonomik faaliyetlerin uygulanmasında yetkisi dahilindeki işlevleri yerine getirirken haklı ve kabul edilebilir görür. 

Kabul edilebilir risk, şirketin stratejisinin operasyonel ve finansal kabiliyetleriyle uyumlu olmasını sağlar. Risk limiti, belirli bir finansal ve ekonomik faaliyet, risk portföyü veya şirket tüzel kişiliği için tahsis edilen kabul edilebilir risk payıdır.

Risk Odaklı Düşüncede Süreç Yaklaşımı

Risk odaklı düşünce, tanımlanan süreçlerdeki bu risklerin kalite yönetim sisteminin tasarımı ve kullanımı boyunca tanımlanmasını, dikkate alınmasını ve kontrol edilmesini sağlar. Şirketler sadece tanımlanan süreçleri gerçekleştirmek için süreç tanımlarını takip etmekle kalmamalıdır. Aynı zamanda bazı ölçüm teknikleri yoluyla riskleri gözlemlemeli ve izlemeli, riskleri azaltıcı karşı önlemler almalıdır.

Sistem genelinde ve tüm süreçlerde risk göz önünde bulundurularak süreç yönetimi gerçekleştirilir. Sistem ve tüm süreçler boyunca riskin dikkate alınmasıyla, belirtilen hedeflere ulaşma olasılığı artar, çıktılar daha tutarlı olur ve müşteriler beklenen ürün veya hizmeti alacaklarından emin olabilirler.

• Adımlar

• Riski tanımlayın

• Riskin sonuçlarını belirleyin

• Riskin gerçekleşme olasılığını belirleyin

• Riski hesaplayın. Risklerin iş sürecini nasıl etkileyebileceğine ilişkin bir değerlendirme yapın.

• Her bir risk için en az bir “risk azaltma” stratejisi belirleyin. Yani, bu riski nasıl daha küçük bir risk haline getirebiliriz?

• Strateji uygulandıktan sonra kalan riski tahmin edin.

ÖRNEK RİSK DURUM İNCELEMESİ

Risk Tanımlama

Boeing’in ve Airbus’ın önümüzdeki 20-25 yıllık öngörü raporuna göre, uçak bakım-onarım teknisyeni için uzun vadede talep güçlü olmaya devam edecektir. Önümüzdeki 20 yıl boyunca küresel ticari filoların bakımını yapmak için dünyada yaklaşık 700 bin, bölgemizde ise 156 bin yeni uçak bakım teknisyenine ihtiyaç duyulacaktır.

Riskler

• Uçak Bakım Onarım Bakım Teknisyeni Eksikliği

Risklerin Sonuçları

• Ağır İş Yükü, Zaman Baskısı, Stres, Yorgunluk ve Bakım Hataları

Risk Hesaplama

• Risk = Olasılık X Etki

Hava Aracı Bakım Teknisyeni Eksikliği İçin Risk Hesaplaması

• 4 X 4 = 16

Uçak Bakım ve Onarım Teknisyeni Eksikliği İçin Risk Azaltma Yöntemi

• İhtiyaç analizi yapın, istihdam politikalarını gözden geçirin

• Kalite Yönetim Sisteminde hedeften taviz vermeden esnek planlar oluşturun

• Açığı kapatmak için onaylı temel eğitim lisans kategori eğitimlerinin sayısını artırın (B1 ve B2 2400 saatlik teorik ve pratik kurslar) veya onaylı eğitim kurumlarıyla anlaşma yaparak riski transfer edin

• Açığı kapatmak için temel eğitim programı oluşturun ve düzenli bir şekilde uygulayın (TEP – 3 ay teorik, 3 ay pratik) 

Sonuç

Uçak bakım teknisyeni eksikliği tüm dünyadaki bakımonarım organizasyonları için hayati bir sorundur. Risk azaltma yöntemi uygulandıktan sonra, bakım-onarım organizasyonları etkili ve verimli bakım planlamaları yapar ve diğer şirketlerle rekabet etme kabiliyetini sürdürür.

Özetle, risk odaklı düşünce, kuruluşların süreç ve faaliyetlerindeki potansiyel riskleri yönetmek ve ele almak için kullandıkları bir yaklaşımdır. Potansiyel sorunları proaktif olarak tanımlamak, değerlendirmek ve azaltmak için karar alma süreçleri boyunca risklerin dikkate alınmasını ve değerlendirilmesini içerir. Bu yaklaşım kurumların zorlukları öngörmelerine, bilinçli seçimler yapmalarına ve olumsuz sonuçları en aza indirirken hedeflere ulaşma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur