YEREL VE GLOBAL HAVACILIK SEKTÖRÜNDE
147 TEMEL EĞİTİMİN ÖNEMİ
Sivil hava araçlarının bakımında çalışacak yetkili personelin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından yayınlanan SHY-66 Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği hükümlerine göre lisans sahibi olmalıdır. Bu lisansın alınabilmesi için personelin, bakım yapmak istediği hava aracı sınıfı ve tipine göre eğitim ve sınav şartlarını yerine getirmiş olması ayrıca belli bir deneyim süresini tamamlamış olması gerekmektedir.
Dünyada bir noktadan bir noktaya ulaşım araçları açışından yapılan araştırmalar göstermektedir ki havayollları ilgili alandaki birinciliğini koruyup güvenilirliğini daha da artırarak sürdürmektedir.
Önümüzdeki 20 yıl içerisinde iş jetleri, tek koridorlu dar gövdeli ticari uçaklar ve geniş gövdeli uçakların, havacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin global filolarına katılmasıyla şu andaki aktif mevcut uçak sayısı 2035’li yıllarda 45.000’lere ulaşacaktır. Global filolardaki uçak sayılarının artışı, piyasadaki rekabet koşulları, arz-talep ilişkisi, kar-zarar baskısı operasyonları yürüten havacılık şirketleri açışısından yeteri sayıda uçak bakım teknisyeni, pilot ve kabin ekibi istihdam edilmesi, uçakların bakım ve onarım faaliyetlerinin vaktinde yapılması, uçakların efektif bir şekilde işletilmesi vb. faktörlerin hesaba katılmasına sebebiyet verecektir. SHY-147 ve EASA Part-147 yetkileri kapsamında, tanımlı olan uçak tiplerine ait teorik ve pratik eğitimler ile uçak bakımı ve destek hizmetlerinde kişisel yetki gerektiren uçak, motor ve komponentlerinin; genel tanıtım, task, bakım ve işbaşı kapsamlı tüm teknik eğitimleri ile ulusal ve uluslararası kurallarca öngörülen başlangıç ve tazeleme içerikli çok sayıda bilinçlendirme eğitimi verilmektedir.
Boeing’in Pilot, Kabin Ekibi ve Teknisyen ihtiyaç tahmin raporuna göre, 2022 - 2041 yılları arasında dünyadaki tüm havayollarının küresel filosuna 40 binden fazla havaaracı dahil olmasıyla birlikte dünya çapında 610 bin uçak bakım teknisyeni, 602 bin pilot, 899 bin kabin ekibi açığı ortaya çıkacak. Böyle devasa bir boşluğu doldurmak için şirketlerin çığır açan çözümlere; yeni nesil pilot, teknisyen ve kabin ekiplerini yetiştirmek için yenilikçi teknolojiler, araçlar ve öğretim metotlarıyla zenginleştirilmiş eğitim stratejilerine ihtiyacı olacaktır.
147 Temel Eğitim, bireye hem eğitim hem de öğretim verilen, mesleki ve hayati deneyimlerin aktarıldığı, alınan eğitimin içselleştirilmesiyle bireyin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan kendini gerçekleştirdiği, iş hayatına ilk adımın atıldığı bir okul gibi düşünülebilir. Havacılık şirketlerinin insan kaynakları departmanları tarafından yetişmiş insan gücünün hazır olarak istihdam edilebileceği bir başucu başvuru merkezleridir.
Temel eğitimin en önemli fonksiyonu, teknisyen adayı öğrenciyi gerçek bakım ortamına mental olarak hazırlamak, belli başlı alışkanlıkları kazandırmaktır. AMM, IPC, TS MEL, SRM, WDM vb. gibi uçak bakım dökümanlarına bağlı çalışmak, iş sağlığı ve güvenliği anlamında ortaya konulan kurallara uyma bilincini aşılamak, öğrenciye el melekesi kazandırmak, çalışma ortamında bir problemle karşılaştığında basitten karmaşığa doğru çözüm basamaklarını kafasında canlandırmasını ve uygulamaya geçmesini sağlamak, bakım ortamında çalışırken karar verilmesi gereken durumlarda bilgiye ve tecrübeye dayanarak hiçbir açık kapı bırakmadan kesin duruş sergileme becerisini göstermek, kazandırılması gereken kalıcı davranış değişiklikleridir.
Part-66 kapsamında uçak bakım onarım teknisyeni, lisans alabilmek için A, B1 ve B2 vb. kategorilerden kariyer planına göre uygun birini seçerek ilgili modül sınavlarını başarılı bir şekilde vermesi gerekir. Modül sınavlarının üzerine Part-145 kapsamında hangar ortamında tecrübe kaydını doldurup ilgili otoriteye sunduktan ve başvurusu onaylandıktan sonra lisansını alabilmektedir. Eğer uçak bakım-onarım teknisyen adayı öğrenci, Part-147 onaylı bir kurumdan Kategori A, B1 ve B2 full eğitimi alırsa deneyim süresi, ilgili eğitimi almayanlara göre düşüş gösterir. Yetkili-onaylayıcı personel olabilmek için boş lisansına Part-147 kapsamında aldığı uçak tipini işletmesi ve kalite açısından gerekli değerlendirme sürecinden geçmesi gerekir. Aslında sektörde gerçek bir teknisyen olabilmek için; en az beş yıllık bir süreci kapsayan modül sınavları, lisans alma süreci, ilgili süreçte hangarda bilgi birikimi ve deneyimini arttırmak için yapılan emek-yoğun çalışmalar, yetkili-onaylayıcı personel olmak için gereken tip eğitimini almak, tipi lisansa işletmek, kalite değerlendirme ve yetki sürecini başarıyla bitirmek vb. gibi uzun soluklu bir yoldan geçmek gerekir.
Ülkemiz, jeostratejik olarak Kafkasya, Balkanlar, Avrupa, Asya ve Afrika’ya yakın bir konumdadır. Önümüzdeki 20 yıl içerisinde dünyadaki teknisyen ihtiyacının 600 bin civarında olduğunu, bu sayının 1/5’ine bölgesel yakınlık ve erişim açısından sıkıntı çekilmeyeceği düşünülürse 120 bin kişi, yıllık olarak da 6 bin kişi hedef kitle olarak düşünülebilir. Hedef kitleye ulaşmak için her yönden ciddi bir organizasyon gerekir. Kendi ihtiyaçlarımız çerçevesinde personelimizi yetiştirmenin yanı sıra varolan imkanlar daha da geliştirilerek dışarıdan gelecek uçak bakım&onarım teknisyen adaylarına evrensel düzeyde eğitim verilebilir.
147 Temel Eğitimi tanıtıcı ilanlar, hedef kitleyi oluşturan bölgesel öğrencilerin bulunduğu ülkelerdeki ilgili gazetelere, dergilere, görsel-yazılı basına, ilgili kurumlara; hatta THY’nin Avrupa, Asya, Balkanlar, Kafkasya gibi ülkelere sefer düzenleyen uçaklarına, iç ilan olarak verilebilir. Yürütülen tüm işlere-faaliyetlere hem temel eğitim içerisinden olaya hakim, hem de dışarıdan profesyonel bir şekilde satış ve pazarlama tekniklerini bilen karma bir ekip oluşturulabilir; tüm mesaisini tanıtım yapmaya, satış bazlı taktik-stratejiler bulmaya ve etkili pazarlama yöntemlerini geliştirmeye harcar.
A/B1/B2 kapsamında regülasyon gereği yapılacak full eğitimlerin yanısıra, hem içeriye hem dışarıya açık Part-66 modül sınavlarına hazırlık eğitimleri ve sınavları gerçekleştirilirken EWIS, EFIS, Hydraulic/Landing Gear, Measurement Technics gibi kişilerin ihtisasını geliştirmesine dönük özel eğitimler de tasarlanıp uygulanabilmelidir. Ayrıca yapısal, motor ve run-up, komponent ve tahribatsız muayene teknikleri üzerine müşteri odaklı eğitimler tasarlanarak kapasiteye eklenebilir ve geniş bir eğitim yelpazesi sunulabilir. Dünyadaki 147 Temel Eğitim anlayışı bu konudaki örneklerle doludur.
Dünyadaki uygulamalar irdelendiğinde temel eğitim birimlerinin genel olarak gerçek bakım ortamından bağımsız, kendine ait hangarları, sınıfları, atelyeleri olan günümüz teknolojisi ile donatılmış altyapı, üstyapı ve dökümanlar, kitaplar, sunumlar, sorular, temel eğitim amacıyla kullanılabilecek yazılım, bilgisayar tabanlı eğitim programları, interaktif online eğitim platformları ve simülasyon sistemleriyle çağı yakalayan; parça parça ayrılan bir yapı değil, her ihtiyaca karşılık veren tümleşik bir kurulumu içeren tesislerdir.
Uçak üzeri pratik eğitim esnasında gerçekleştirilen taskların içeriği, üzerinde çalıştığınız uçağın üreticisinin yayımlamış olduğu dökümanlara dayanır. Örneğin burun iniş takımları söküm takımında iş sıralaması, kullanılan araç ve gereçler, kimyasal malzemeler, uçak bakım dökümanlarında yer alır.
Atelye bazındaki pratik eğitimlerde ise otoritelerin yayımlamış olduğu listeye ek olarak tasarlanan task kartlar, verilmek istenen eğitime göre oluşturulur, ancak esneklik içerir. Sektörel gereksinime uygun ve pratikte olmazsa olmaz denilen özgün bir task kart, tasarlanıp var olan onaylı task kartlar listesine ekletilebilir. Örneğin aviyonik atelyesinde genel geçer voltaj, akım, direnç, frekans ölçümleri yanı sıra öğrenci, seviyesine uygun bir elektrik devresi kurulumu yaparak üzerinde ölçümler yapabilir, sinyal çıkışlarını osilaskop üzerinden gözlemleyebilir.
Part-66 ve Part-147 regülasyonlarına uygun hale getirilen ve ilgili otoritelerin onaylamasından sonra uygulamaya geçilen; uzaktan off-line ve on-line eğitim, web tabanlı eğitim, multimedya tabanlı eğitim, bilgisayar tabanlı eğitim, sanal gerçeklik (VR) ve arttırılmış gerçeklik (AR) tabanlı pratik task eğitimleri, simülasyon tabanlı digital eğitim (MTD&MSTD), gerçek uçak üzerinde verilen pratik eğitimler, ihtiyaca özgü tasarlanan mock-up yapıları, task kart veya chaptere dayanan sanal gerçeklik eğitimleri, eğitim ihtiyaç analizi-TNA (Training Needs Analysis) ve sürece yenilikçi bir anlayış getirme hedefindeki yaklaşımlar, ihtiyaçlar geleceğe dönük temellenen vizyon kapsamında ele alınıp hayata geçirilmelidir.
Dijital çağda genç nesil teknolojik bir ortamda büyürken eğitim anlamında tercih, geleneksel yöntemlerin yanı sıra bilgisayar tabanlı eğitimler olmalıdır. Varolandan farklı, dikkat çekici ve etkileyici eğitim metotları; sosyal, ekonomik, çevresel ve emniyet yönetim sistemi açısından öğrenci üzerinde olumlu bir izlenim bırakır ve kalıcı öğrenme gerçekleşir. Emniyet yönetim sistemi açısından öğrenime gelen bireylerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden yetiştirilmesi, olayı bir kültür gibi algılayıp içselleştirmesi kişisel ve çalışılan kurum açısından önem arzetmektedir. Bilinçle yoğrulan birey, uçakta çalışırken uçak bakım dökümanlarında yer alan ilgili dikkat çekici noktaları ve uyarıları gözetir. Yanı sıra şirketin kalite sistemleri tarafından yayımlanan güncel konulara ilişkin genel veya özel duyurulara kulak verir. Uçak bakımı esnasında sadece kendi işinin çeperlediği alanla değil, uçağın diğer yerlerinde çalışan personelle uyum ve iletişim içerisinde çalışır. İşi yaparken uygun ekipman-araç gereç kullanımı, ilgili bakım dökümanının çizdiği sınırlar içerisinde kalma, eğitimler esnasında edindiği iş sağlığı ve güvenliği kültürünü işe yansıtma elzemdir.
Temel eğitim tesisleri gerçek bakım ortamında bağımsız bir şekilde kurgulanmalı, temel eğitim tesislerine giriş ve çıkışlar apron kartına gerek duyulmaksızın, gümrüksüz bir ortamda gerçekleştirilmelidir. Böylece ilerleyen zamanlarda gelişim düzeyine bağlı olarak dışarıya açılım sonucu gelecek yabancı öğrenciler kolaylıkla tesise erişim sağlayabilecektir. Yabancı ülkelerden gelecek öğrenciler için farklı paket eğitimler sunulabilir. Sadece sınavlar, sınavlara hazırlık seminerleri, teorik eğitim, pratik eğitim, teorik + pratik eğitim, konaklama, ulaşım, yemek vs. tüm faktörler göz önünde bulundurularak paket programlar hazırlanabilir.
Hangar ve Atelye Yapısı
Hangar yapısı incelendiğinde sadece ticari uçak örnekleriyle değil, aynı zamanda askeri uçak ve helikopterlerle içerik çeşitlendirilebilir, öğrencilerin farklı hava aracı tasarımlarını, işleyiş mantığını görmeleri sağlanabilir. Temel eğitim uçakları üzerinde A/B1/B2 kategori kapsamında task tabanlı pratik eğitimlerin verilmesi, öğrencilerin gerçek ortamda uçağa dokunması ve üzerinde işlem yapması kinestetik öğrenme açısından kritik önemdedir.
Öğrenci, mekanik atelyesinde bir hidrolik temelli plançete üzerinde, numaralandırılmış hidrolik boruları birbirine bağlar, sisteme hidrolik basar, hidroliğin akışını kontrol eder; eğer sistemde varsa hidrolik kaçağın neden kaynaklandığına dair fikir yürütür ve çözüm üretir. Öğrenci temel anlamda bir hidrolik actuator, pompa veya valf sisteminin nasıl çalıştığını canlı denemelerle pratik olarak kavrayabilir.
Öğrenci, iniş takımlarının genel çalışma prensiplerini teorik açıdan derste işledikten sonra teorik dersin tamamlayıcısı olarak mekanik atelyesinde özel olarak tasarımlanmış sabit veya hareketli bir ön-ana iniş takımları mekanizması üzerinde öğrendiklerini pekiştirebilir, salma-toplama hareketini deneyimleyebilir.
Öğrenci, aviyonik atelyesinde kablo nasıl oluşturulur, nasıl bağlantılar yapılır, nasıl montajlanır, bunun pratiklerini gerçekleştirir. Özel olarak tasarlanmış bir kokpit bölgesinde veya boş bir uçak gövdesi içerisinde kablo çekme, line replacable unitlere bağlama gibi task bazlı veya kendini geliştirme amaçlı işleri yapabilir.
Plançete veya sert bir yapı üzerine monteli ana ve yardımcı uçuş kumanda yüzey hareketleri kurgulanabilir. Bununla beraber set olarak bir platform üzerine yerleştirilip öğrenciye bütünlüklü sistemsel bilgiler verilebilir.
Öğrenci yapısal atelyesinde parça ölçüm, işaretleme, kesim, büküm, delme vb. gibi el melekesini geliştirici işler yaparak mesleki hayatına doğru ön adımları atar. Aynı zamanda özel olarak tasarlanmış boş uçak gövdesi üzerinde bakım ortamında karşısına çıkacak SRM veya üretici firmanın talimatları doğrultusunda uçak üzerindeki gerekli onarım işlemlerine yakın örnek çalışmaları gerçekleştirebilir.
dB seviyesi yüksek çalışma gerektiren yapısal tamir, motor-apu test cell, mekanik kesim, büküm vs. işler için duvarları ses izoleli odalar yapılabilir. Öğrenci yapısal, mekanik ve elektrik atelyelerinde kazandığı bilgi, beceri ve iş yapabilme kabiliyetini tüm dalları içeren bir bütünleşik proje ile taçlandırabilir.
Sonuç olarak yerel ve global özel sektörde rekabetçi anlayışa sahip havacılık bakım şirketleri, mali açıdan kâr etmek ister. Uçak bakım şirketlerinin temel girdisi adam/saattir. Adam/saat girdisini gerçekleştiren ise teknisyenlerdir. Girdinin yüksek ve sürekli olması için yapılan işin kaliteli olması gerekir. Kaliteli işi, vasatı aşmayan eğitimlerin ürünü olan teknik personel gerçekleştiremez.
Uçak bakım teknisyenin öngörülü, çözüm odaklı ve kaliteli iş yapması için nitelikli, teknolojik yöntemlerle donatılmış, çağı yakalayan bir temel eğitim alması paha biçilmez değerdedir.
KAYNAKÇA
Fotoğraflar: https://turkishtechnic.com/TR/hizmetlerimiz/egitim-hizmetleri
http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/assets/downloads/cmo_print_2016_final_updated.pdf
https://www.faa.gov/about/initiatives/maintenance_hf/library/documents/media/human_factors_maintenance/aviation_maintenance_ technician_training_training_requirements_for_the_21st_century.pdf
https://www.easa.europa.eu/document-library/general-publications/easy-access-rules-continuing-airworthiness-regulation-eu-no
http://www.iata.org/pressroom/pr/Pages/2017-03-10-01.aspx
https://www.easa.europa.eu/system/files/dfu/NPA%202014-22.pdf