Havacılık alanında emniyetsiz olayların önüne geçmek büyük önem taşırken; havacılıkta emniyeti sağlamanın en önemli yollarından birini personelin yapmış olduğu gönüllü ve zorunlu raporlama oluşturuyor. Peki, bu alanda ne durumdayız?
Araştırmalar, organizasyonlarda sessizliğin bedelinin düşünüldüğünden çok daha büyük olduğunu göstermektedir. Söz konusu havacılık organizasyonları olduğunda ise olası sessizlik havacılık emniyetini doğrudan etkilemekte ve büyük felaketlere yol açabilmektedir. Havacılık tarihinde bunu kanıtlayan pek çok ölümlü kaza mevcuttur.
Bu nedenle havacılık emniyetinin sağlanması için uğraş veren yöneticiler, havacılık çalışanlarının karşılaştıkları emniyetsizlikleri ve problemleri bilmek istemektedir. Bu doğrultuda ilgili yöneticiler, organizasyonlarında emniyet yönetim sistemi departmanı bünyesinde gönüllü raporlama sistemi oluşturmakla yükümlüdürler. Havacılık emniyeti kapsamında işgörenlerin emniyetsiz olay ya da emniyeti arttırıcı önerileri dile getirme konusundaki en önemli gücü gönüllü raporlamalardır.
Bilindiği üzere hava taşımacılığı, insanlara, yer ve zaman faydası sağlamakta, insanlar hava taşımacılığı sayesinde, çok daha uzak mesafelere, çok daha hızlı ve emniyetli bir şekilde seyahat edebilmektedirler. Ancak hava taşımacılığından elde edilecek faydalar, havacılık emniyetinin sağlanması ile gerçekleşebilecektir. Havacılık emniyeti ise en basit haliyle, bir yolcu için sıfır kaza ya da ciddi olay veya tehlikelerden uzak olma haliyken; bir çalışan için, hatalardan kaçınma ya da düzenlemelere uyumluluk olarak ifade edilebilir.
Ne yazık ki insanın yer aldığı hiçbir sistemde riski sıfıra indirmek mümkün değildir. Havacılık gibi karmaşık bir sistem söz konusu olduğunda ise risk her zaman var olacak, hatta üretim miktarı arttığında risk daha da artacaktır. Bu nedenle havacılık emniyeti doğru bir şekilde yönetilmeli ve kabul edilebilir seviyelerde gerçekleştirilmelidir.
Peki ya emniyet sağlanamaz ise?
Eğer ki havacılık emniyeti sağlanamazsa, hava aracı kaza ve kırımlarında artışlar meydana gelecek, can ve mal kayıpları yaşanacak ve hava taşımacılığına olan güven azalacaktır. Havacılık organizasyonlarının, bu nedenle emniyeti tehdit eden olaylardan ve faktörlerden haberdar olması ve gerekli dersleri çıkartarak gelecekte ortaya çıkabilecek olası emniyetsiz olayların önüne geçebilmesi önem kazanmaktadır.
Havacılık faaliyetlerinde bu tür veri ve bilgilerin önemli bir çoğunluğunu ise personelin yapmış olduğu zorunlu ve gönüllü raporlar oluşturmaktadır. Raporlama ile elde edilecek bilgiler ile bir havuz oluşturulmakta ve emniyetin arttırılmasında bu bilgilerden yararlanılarak emniyetin iyileştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
Zorunlu raporlama
ICAO’ya göre zorunlu ve gönüllü raporlamayı birbirinden ayıran bazı temel özellikler bulunmaktadır. Buna göre zorunlu raporlama, zorunlu olarak bildirilmesi gereken belirli özellikteki olayları ifade etmektedir.
Zorunlu raporlamaya konu olan durumu kim, ne zaman, nasıl raporlayacak bellidir.
Emniyet ciddi derecede tehlikeye girmiş durumdadır.
Raporlamaya konu olan olay, reaktif bir durumu ifade etmektedir.
Gönüllü raporlama
Gönüllü raporlama ise tamamen gönüllülük ve gizlilik esasına dayanan, belli bir formatı olmayan raporlamaları ifade etmektedir.
Gönüllü raporlama, herhangi bir konu hakkında olabilmekte ve herhangi biri tarafından oluşturulabilmektedir.
Emniyet ciddi derecede tehlikeye girmemiş durumdadır.
Zorunlu raporlamanın aksine proaktiftir.
Gönüllü raporlamanın katkısı nedir?
Gönüllü raporlamalar organizasyonlara, ilgili olaylara ilişkin çeşitli bilgiler sunarak organizasyonların öneylemci (proaktif) bir yaklaşım sergilemesi ve olası emniyetsizliklerin önüne geçmesini sağlayabilmektedir. Bu nedenle ICAO, emniyet performansının sürekli gelişimi için havacılık organizasyonlarına Emniyet Yönetim Sistemi’nin kurulmasını ve bu kapsamda da gönüllü raporlamaların arttırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmesini zorunlu kılmaktadır. İşgörenlerin yapacağı nitelik ve nicelik olarak zengin gönüllü raporlar ile birlikte gelecekte ortaya çıkabilecek kazaları engellememiz daha kolay olacaktır. Bir başka deyişle gönüllü raporlamalar havacılık emniyetinin artırılmasına önemli katkılar sağlayacaktır.
Kaynakça
Bienefeld, N. ve Grote, G. (2012). Silence That May Kill, When Aircrew Members Don’t Speak Up and Why. Aviation Psychology and Applied Human Factors, 2(1), 1-10.
ICAO. 2013a, Safety Management Manual, Doc 9859 AN/474 (3rd Edition). Montréal: International Civil Aviation Organization.
Perlow, L. ve Williams, S. (2003, May). Is Silence Killing Your Company? Harvard Business Review, 52-59.