Wright Kardeşler’in ilk uçuşundan başlayarak sivil havacılık tarihi, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün kuruluşu, Türkiye’nin sivil havacılıktaki gelişimi ve Türk Hava Yolları’nın dünyada geldiği seviye, havacılık sektörünün en güzel ilerleme örnekleri olarak görülebiliyor. 

T arihler 17 Aralık 1903’ü gösterdiğinde, insanlık tarihinde daha önce hiç olmamış bir şey başarıldı. Bisiklet mağazası olan Wilbur ve Orville Wright kardeşler, ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinde insanlık tarihini sonsuza dek değiştirecek çok önemli adım attılar ve ilk motorlu uçuşu gerçekleştirdiler. Bu binlerce yıldır uçmayı hayal eden insanlık tarihi açısından yepyeni bir dönemin başlangıcıydı. Wright Kardeşler, Wilbur’un ürettiği 12 hP motorlu ilk uçaklarını, 10 fit yükseklikte 12 saniye boyunca uçurarak, havada 36,5 metrelik yol kat etmeyi başardılar. Bu olay, havacılık tarihinin en önemli dönüm noktası oldu ve insanlığın uçuşa geçişinin simgesi oldu. Wright kardeşler, aynı gün yaptıkları ikinci uçuş denemesinde ise, 59 saniye havada kalarak 259,7 metre mesafe uçtular. 

Kuşkusuz Wright Kardeşler’in bu adımı, insanlığın gökyüzüne açılan kapısını aralamış ve günümüzün modern hava taşımacılığı ve havacılık endüstrisinin gelişiminin de temelini oluşturdu.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü

7 Aralık 1944 tarihli Chicago Konvansiyonu’na imza atan 52 ülke tarafından, Birleşmiş Milletler kuruluş kararnamesinin 43’üncü maddesine dayanarak 4 Nisan 1947 tarihinde kurulan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), aynı yılın ekim ayında, BM’nin yasal havacılık organı olarak kabul edilmiştir. ICAO, 193 ülkenin birlikte işbirliği yapmasına ve göklerini karşılıklı yarar sağlayacak şekilde paylaşmasına yardımcı olan bir Birleşmiş Milletler kuruluşudur.

1944 yılında kurulduğundan bu yana, ICAO’nun desteği ve koordinasyonu, ülkelerin diplomatik ve teknik olarak benzersiz derecede hızlı ve güvenilir bir küresel hava hareketliliği ağı gerçekleştirmesine, tüm dünyadaki aileleri, kültürleri ve işletmeleri birbirine bağlamasına ve sürdürülebilir büyümeyi ve sosyo-ekonomik durumu teşvik etmesine yardımcı olmuştur.

Ülkelerin sivil havacılık örgütleri veya dışişleri bakanlıkları nezdinde temsil edildikleri ICAO’da Konsey’in altında 7 alt komisyon ve komite bulunuyor. Bunlar:

• Hava Seyrüsefer Komisyonu – Air Navigation Commission

• Hava Taşımacılığı Komitesi – Air Transport Committee

• Hukuk Komitesi – The Legal Committee

• Personel Komitesi – The Personnel Committee

• Finansman Komitesi – The Finance Committee

• Hava Seyrüsefer Hizmetleri Ortak Destek Komitesi – The Committee on Joint Support of Air Navigation Services

• Yasadışı İhlaller Komitesi – The Committee on Unlawful Interference

ICAO‘nun kurulması ile birlikte;

• Sivil havacılığın uluslararası bağlamda ve küresel ölçekte güvenli ve düzenli gelişimini sağlamak,

• Sivil havacılık için havayolları, havaalanları ve hava seyir tesislerinin gelişimini desteklemek,

• Uluslararası kamuoyunun güvenli, düzenli, verimli ve ekonomik hava taşımacılığı ihtiyaçlarını karşılamak,

• Barışçıl amaçlara yönelik uçak tasarımı ve işletmesini teşvik etmek;

• Uçuş emniyetini geliştirmek,

• Uçuş ve havaalanı güvenliğinin sağlanmasına destek olmak,

• Hava araçlarının barışsever amaçlar için yapım ve işletimlerini desteklemek,

• Daha etkin uluslararası sivil havacılık için havayolları, havaalanları ve hava seyrüsefer tesislerinin gelişimini sağlamak,

• Güvenli, düzenli ve ekonomik hava taşımacılığının küresel gereksinimlerini karşılamak,

• Haksız rekabetin yol açabileceği israfı önlemek,

• Taraf ülkelerin haklarını tam olarak korumak ve ülkelere uluslararası havayolu işletmeciliği konusunda fırsat eşitliği sağlamak, taraf ülkeler arasında ayrımcılık yapmamak,

• Uluslararası sivil havacılığı ilgilendiren tüm konuların gelişimi ve yenilenmesi için çaba göstermek gibi hedefler belirlenmiştir.

7 Aralık Uluslararası Sivil Havacılık Günü

1996 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, BM sisteminde 7 Aralık’ı Uluslararası Sivil Havacılık Günü olarak resmen tanıdı. Havacılık tarihindeki en önemli dönemeci anma ve havacılığın insan hayatındaki kapsamlı etkilerini kutlama fırsatı sunan Uluslararası Sivil Havacılık Günü, Wright Kardeşler’in 1903’te başlattığı tarihi uçuşu anmak ve sivil havacılığın küresel etkilerini vurgulamak amacıyla belirlenmiştir. Havacılık sektörünün gelişimine ve önemine odaklanan Uluslararası Sivil Havacılık Günü, uçak tescili, hava sahası, emniyet, sürdürülebilirlik ve güvenliğe ilişkin kuralları belirleyen Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi’nin imzalandığı günün anısına kutlanıyor.

Uluslararası Sivil Havacılık Günü, devletlerin işbirliği yapmasına ve tüm insanlığın hizmetinde gerçek anlamda küresel bir hızlı transit ağının hayata geçirilmesine yardımcı olması açısından önem teşkil ediyor. 

Uçuş endüstrisinin modern yaşam üzerindeki etkisini anmak amacıyla her yıl 7 Aralık Uluslararası Sivil Havacılık Günü’nü kutluyoruz. Bir uçağın sizi 24 saatten daha kısa bir sürede dünyanın hemen hemen her yerine taşıyabileceğinizi düşünmek inanılmaz. Uçmak dünyayı çok daha küçük bir yer haline getirdi ve hayatımızda büyük bir etki yarattı.

Sivil havacılık, bugün tanıdığımız ve sevdiğimiz dünya için inanılmaz derecede önemli ve hepimize farkına varamadığımız şekillerde dokunuyor. Bir yurtdışı alışveriş sitesinden bir paket sipariş ettiğinizde, paketin depodan çıkıp kapınıza bir kargo uçağının bagajında taşınması ihtimali çok yüksek. Tatil veya tatil kutlamaları için arkadaşlarınız ve akrabalarınızla bir araya gelmek veya önemli bir iş görüşmenizi yapmak üzere ülkeyi, hatta dünyayı dolaştığınızda, başlangıcı Orville ve Wilbur Wright’ın zihninde başlayan bir uçakla seyahat ediyorsunuz.

BM, küresel sürdürülebilir kalkınmada yeni bir çağın nihai hedefiyle birlikte gelen kirliliğin azaltılmasına yönelik bir taahhüt olan Gündem 2030’u artık benimsediğinden, küresel bağlantının önemli bir ağı olarak havacılığın önemi de aynı derecede geçerli olmaya devam ediyor. Bu nedenle konsey, ICAO’nun 75. yılını kutlamak amacıyla, 2024’e kadar sürecek olan 2019 kutlamaları için “Dünyayı Birleştirmenin 75 Yılı” temasını seçti. Bir sonraki tema ise 2024’te belirlenmiş olacak.  

Türkiye’de sivil havacılık

Gelelim ülkemizin sivil havacılık tarihine... Türkiye’de ilk sivil havacılık çalışmaları, 1912 yılında, bugünkü Atatürk Havalimanı’nın hemen yakınındaki Sefaköy’de, tesis olarak iki hangar ve küçük bir meydanda başlamıştır. 1925 yılında, daha sonra Türk Hava Kurumu adını alacak olan ‘Türk Tayyare Cemiyeti’nin kurulması ile Türk havacılığının kurumsal temelleri atılmıştır.

Dünya sivil havacılığının, teknolojide yaşanan büyük ilerlemeler karşısında, ulusal çıkarlarımızın korunması ve uluslararası ilişkilerimizin düzenli olarak devam etmesi ve denetlenebilir olmasını 1954 yılında Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde kurulan “Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı”, bugünkü adıyla “Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü” yürütmektedir. 

Bugün, ülkemizdeki havacılık alanındaki faaliyetler, 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ve bu kanun kapsamında yayımlanmış olan İdari ve Teknik Yönetmelikler ve Havacılık Talimatları çerçevesinde yönetim ve idare edilmektedir.

İlk sivil hava taşımacılığı, 1933 yılında 5 uçaklık filo ile ‘Türk Hava Postaları’ adı altında yürütülmeye başlanmıştır. Cumhuriyetimizin 10’uncu yılında, Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak kurulan ‘Havayolları Devlet İşletme İdaresi’ Türkiye’de sivil hava yolları kurmak ve taşıma yapmak için devlet tarafından yetkilendirilmiştir. Bu kurum bugün varolan Türk Hava Yolları’nın ilk yapı taşlarını oluşturmuştur.

Bugün, Türk Hava Yolları, Türkiye›nin 46 noktasına uçuyor. Avrupa’da iç hatlarda en hızlı büyüyen ülke konumunda. Dış hatlarla yaşanan artışla birlikte yıl sonu itibariyle 100 milyona yaklaşan bir yolcuya ulaşıldı. Yurt dışı uçuş noktaları 8 yıl içinde 60’tan 130’a yükseldi. İkili anlaşmalarla uçuş ağına 70 yeni nokta eklendi. 2002 yılında 110 uçağa sahip olan Türk Hava Yolları, 2009 yılı sonunda 300, bugün ise 350 uçak sayısına ulaştı. Sahip olduğu uçak sayısını 8 yılda üçe katladı.

Türk Hava Yolu işletmelerinin Avrupa’nın en hızlı büyüyen havayolu işletmeleri olmalarının yanı sıra, havacılık alanında verdiği hizmetlerle uluslararası alanda pek çok ödüle layık görüldü.

Airbus Global Market Forecast’e göre 2028 yılına kadar en çok büyüyecek pazar yüzde 10.1 ile Türkiye iç pazarı olacak. Türkiye’yi yüzde 10’luk büyüme ile Hindistan, yüzde 9.4’lük büyüme ile Kuzey Afrika ve Çin›in takip edeceği öngörülüyor.

Özetle ifade etmek gerekirse; Wright Kardeşler’in ilk uçuşu, insanlık tarihi açısından devrimsel nitelikte bir sürecin başlangıcını temsil ederken; sonraki süreçte sivil havacılıkta gelinen durum bunun devrim niteliğinde bir adım olduğunu ortaya koydu. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün kuruluşu, bu alandaki küresel işbirliğinin en önemli gelişmelerinden biri olarak dikkat çekiyor. 

ICAO’nun ortaya koyduğu veriler doğrultusunda Türkiye’nin sivil havacılık alanında geldiği seviye, 100 yıllık bu süreç içinde Türk Hava Yolları’nın hızlı genişlemesi ve dünya sıralamalarındaki konumu, ülkenin havacılık sektöründeki gelişiminin bir göstergesi. 

Bu bağlamda 7 Aralık Uluslararası Sivil Havacılık Günü, havacılığın küresel bağlamda etkilerini hatırlamak ve bu alandaki başarıları takdir etmek için önem arzediyor.