Uzun yıllar kullanılacak bir uçak hangarı için zemin tasarımını doğru yapmak kritik bir öneme sahip.  Bunun için öncelikli olarak zemin hazırlığının ardından doğru ürün seçimi ve düzgün uygulama; alanda beklenen performansı üst seviyeye çıkarır.

Uçak hangarı zeminlerinde kaplama tasarımı saha betonu dizaynı ile başlar. Beton dökülmeden önce zemin ve temel etüd raporu dikkate alınarak, zeminin yeraltı su seviyesi durumu belirlenir, zemin boşluk oranı tespit edilir. Sonrasında uygun drenaj sistemi tasarlanıp zemin sıkılaştırması yapılır. Temel altı için projenin konumu ve zeminin durumuna göre ilgili standartlara uygun su yalıtımı planlanır.Statik tasarıma göre saha betonu kalınlığı ve sınıfı belirlenerek standartlara uygun saha betonumuz dökülür.

Saha betonu dökülürken beton seviyelendirme vibratasyonlu mastarlarla yapılmalı ve helikopter perdah kullanılmalıdır. Saha betonundaki dilatasyonlar ve kontrol derzleri  yapısal tasarıma uygun olarak dizayn edilmelidir. Aksi takdirde sonrasında yapılacak kaplamalar beton çalıştıkça çatlama ve göçme yaparak kullanılmaz hale gelir. Beton dökümünü takip eden minimum 24 saat sonra kontrol derzleri, beton kaplama yüksekliğinin en az 1/3’ü olacak şekilde kesilir. Sonrasında kaplama işlemlerine geçilebilir.

Düzgün tasarlanmış bir uçak hangarı zemin kaplama sisteminde saha betonu döküldükten minimum 28 gün beklendikten sonra zemin kaplamaya geçilmelidir. Beton; içindeki su ve çimentodan dolayı prizini 28 günde büyük oranda tamamlar.

Beton basınç dayanımı en az 25 N/mm2 (C20 sınıfı) kopma dayanımının ise en az 1,5 N/mm2 olması gerekir. 2 cm beton derinliğindeki su ve nem miktarı yüzde 4’ün altında olmalıdır. Test yöntemi: C-Aquameter, CM-Device, Darr Methot. 

Ayrıca eski veya yeni tüm beton zemin kaplamalarından yükselen nem olmamalıdır. Zemin suları yükselerek betonun kapiler özelliğinden dolayı yüzeye taşınır. Bu durum zemine yapılan kaplamaların zeminden ayrılarak kalkmasına ve kabarmasına sebep olur. Bu etki basit polietilen örtü testi ile tespit edilir. Şeffaf bir polietilen (naylon) örtü beton yüzeye kenarlarından nem geçirmeyecek şekilde poliüretan mastik ile yapıştırılır.  Zeminden gelen nem, polietilen örtü altında birikerek damlacıklar halinde görülür, bu şartlarda zemin kaplaması yapılmamalıdır. Eğer örtü yapıştırıldıktan 24 saat sonra kontrol edildiğinde nem gözlenmiyorsa kaplama yapılması uygundur. 

Uçak hangarının çatısının, duvarlarının, kapı ve pencerelerinin yapılmış, ortam ve yüzey ısısının en az +10°C en fazla +30°C olması gerekir. Soğuk havalarda ürünlerin uygulanabilirliğinin artırılması için ambalajlar +20/+25°C’de bekletilmeli ve kullanıma hazır hale getirilmelidir. Yağmur, toz, rüzgâr, hayvan ve haşeratın kaplama taze iken binaya girmesi önlenmelidir. Reçine esaslı sistemlerde kap ömrü ve kürlenme süreleri, ortam sıcaklığı, zemin sıcaklığı ve havadaki nemden etkilenir. Düşük sıcaklıklarda kürlenme yavaşlar, bu da kap ömrünü, üzerinin kaplanabilme süresini ve çalışma zamanını uzatır. Yüksek sıcaklıklarda kürlenme hızlanır, bu da kap ömrünü, üzerinin kaplanabilme süresini ve çalışma zamanını kısaltır. Ürünün tamamının kürünü tamamlaması için ortam ve zemin sıcaklığı verilen minimum sıcaklık seviyelerinin altına düşürülmemesi gerekmektedir. Uygulamanın tamamlanmasından sonra kaplama en az 24 saat direkt su temasından korunmalıdır. Eğer su teması olursa, kaplama üzerinde yumuşama ve kabarmalar olacak bu da kaplamanın özelliklerini yitirmesine neden olacaktır. Böyle bir durum ile karşılaşılır ise, kaplama tamamen kaldırılmalı ve yeniden yapılmalıdır. 

Uygulama prosedürü

Uçak hangarlarında kaplama seçimi yapılırken, epoksi esaslı kaplamalar, poliüretan esaslı kaplamalar ve poliüretan beton kaplamalar arasından uygun kaplama sistemi; zemin yapısı, zeminin maruz kalacağı trafik yükü, ısı ve basınç farkları göze alınarak seçilmelidir.

Genelde performans olarak poliüretan beton kaplama sistemi zeminde daha fazla kaplama kalınlığı sağladığı için basınç ve trafik yüküne daha fazla dayanıklı olması, ısı ve sıcaklık farklarından diğer reçine bazlı kaplamalar gibi etkilenmemesinden ve özel kimyasallara dayanımı çok yüksek olmasından dolayı tercih edilir. Bu yüzden yazımızda poliüretan beton kaplama sistemi ile kaplama tasarımı anlatılmıştır.

Yüzey hazırlığı

Zemin kaplaması yapılacak beton alt yüzeyler aşındırıcı ekipmanlar (Shot blasting, freze, elmas silim vb.) kullanılarak çimento şerbetini kaldırarak açık gözenekli bir yüzey elde edecek şekilde hazırlanmalıdır. Zayıf beton parçaları yüzeyden uzaklaştırılmalı, küçük boşluklar, delikler tamamen açık hale getirilmelidir. Meydana gelen toz endüstriyel süpürge yardımı ile temizlenmelidir. Alt yüzeyde ortaya çıkan boşluklar, çatlak ve kırık betonlar doldurulmalı ve yüzey düzgünlüğü sağlanmalıdır. Yüzey tamirleri, boşlukların doldurulması ve yüzeyin düzeltilmesi için 60-70 AFS (0,1-0,3 mm) kuvars kumu tamirat yapılacak alanın durumuna göre özel poliüretan beton astar ile karıştırılarak kullanılmalıdır. Poliüretan beton genel yapısı itibari ile kendi içinde çekme/gerilme yapabilir. Bunu önlemek için kolon kenarlarında ve zeminde (zemin için en az 4-5 metrede bir) 8-10 mm kalınlığında derz açılmalı ve derz boşlukları endüstriyel süpürge yardımı ile temizlenmelidir. Bu boşluklar poliüretan beton astar uygulamasından sonra poliüretan beton ile doldurulmalıdır.

Astar uygulaması

Poliüretan beton astar, poliüretan esaslı reçinelerin özel katkı ve kimyasallar ile modifikasyonu sonucu elde edilen endüstriyel zeminler için özel olarak tasarlanmış, solvent içermeyen, üç komponentli astardır.

Poliüretan beton astar, üç komponentli olduğundan homojen karışım elde edilmesi önemlidir. Bu sebeple Collomix CX 22 vb. mikser ile karıştırılması önemle tavsiye edilir. A komponent  polietilen karıştırma kovası içerisine konur. B komponent ürünü A komponent ürünün içerisine tamamen ekledikten sonra homojen bir karışım elde edene kadar 1 dakika boyunca karıştırılır. C komponent ürünü, A+B komponent karışımı üzerine tamamen ekledikten sonra homojen bir karışım elde edene kadar 3 dakika boyunca karıştırılır. Hava sürüklenmesini en aza indirmek için fazla karıştırmaktan kaçınılır. Hazırlanan poliüretan beton astar yaklaşık 300-500 gr/m² sarfiyatla yüzeye rulo, mala veya sıfır tarak mala ile uygulanır. Uygulamanın boşluksuz bir şekilde bütün yüzeye yapıldığından emin olunması gerekir.

Poliüretan beton kaplama yapılması

Poliüretan beton, poliüretan esaslı reçinelerin özel katkılar ve kimyasallar ile modifikasyonu sonucu elde edilen, üç komponentli, reçinelere özel dolgu ilavesi ile oluşturulan, ıslak ve kuru ortamlarda kullanılmak için tasarlanmış, kaymaz yüzeyli, mükemmel kimyasal, termal şok ve solvent dayanımı olan, 6-12 mm kalınlıkta uygulanan endüstriyel zemin kaplama sistemidir.

Poliüretan beton, 3 komponentli olduğundan homojen karışım elde edilmesi, uygulama sonrasında oluşacak hava kabarcığı ve yüzey bozukluğu olmaması açısından önemlidir. Bu sebeple Collomix XM 2 vb. mikser ile karıştırılması önemle tavsiye edilir. A ve B komponent PROCRETE® HF Collomix XM 2 karıştırcı içerisine tamamen eklendikten sonra, C komponent toz, A+B komponent üzerine eklenir. Homojen bir karışım elde edene kadar maximum 3 dakika karıştırılır. Poliüretan beton, hazırlanmış karışım 18,0-20,0 kg/m2 sarfiyatla daha öncede astarlanmış yüzeye dökülür, uygun mala veya mastar ile istenilen kalınlıkta yayılır. Kesintisiz ve düzgün bir zemin elde etmek için beton, helikopterin ağırlığını taşıyabilecek kıvama ulaşınca veya ayak izi derinliği 0,5 cm olduğu zaman perdah makinesi kullanılarak tepsi ile perdahlama yapılır. Sistemlerdeki astar ve sarfiyatlar öngörü olarak verilmiştir. Zemin durumuna ve ortam şartlarına göre; astar ve sarfiyatlar değişiklik gösterebilir.

Doğru ürün seçimi, zemin hazırlığı ve düzgün uygulama ile istenen performansı uzun yıllar sağlayacak bir uçak hangar zemini bu şekilde tasarlanıp uygulanabilir.

Temizlik ve bakım

Zemin temizlik ve bakımı ise aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak sağlanabilir.

Başlangıç temizlik ve bakım talimatı

Kaplama üzerindeki kir ve tozlar elektrikli süpürge ile temizlenmeli.  Temizlik suyuna Potasyum Hidroksit esaslı doğal deterjan ilave edilmeli (pH değeri 6-8 olan deterjanlar kullanılmalı). Bir ped (mob) veya zeminin kirlilik derecesine bağlı olarak yumuşak lifli bir fırça kullanarak deterjanlı suyla temizlik yapılmalı. 

Manuel yöntem ile temizlik ve bakım talimatı

Hafif nemli ve saplı bir bezle ıslak paspaslama yapmak en iyi sonucu verir. Islak paspaslama esnasında potasyum hidroksit esaslı doğal deterjanlar, Diversey Taski Jontec Extra gibi Ph değeri dokuzun altında olan deterjanlar kullanılmalı (piyasada bakım seti olarak bulunabilir). Islak temizlik bittikten hemen sonra zeminin üzerinde biriken kirli suyu mümkün olduğunca çabuk kurutarak çözünmüş tozun yüzey üzerinde kalması önlenmeli. Bir ped (mob) ile zeminin kurulama işlemi yapılmalı. Kesinlikle silikon emdirilmiş bezler kullanılmamalı.

Makina ile temizlik ve bakım talimatı 

Geniş mekanlarda kombi makinalardan yararlanılmalı. Ped (mob) kullanılmalı. Kombi makine ile çalışırken temizlik suyuna yüzey koruyucu potasyum hidroksit esaslı doğal deterjanlar, Diversey Taski Jontec Extra gibi Ph değeri dokuzun altında olan deterjanlar ilave edilmeli. Islak temizlik bittikten hemen sonra zeminin üzerinde biriken kirli suyu mümkün olduğunca çabuk kurutarak çözünmüş tozun yüzey üzerinde kalması önlenmeli. Bir ped (mob) ile zeminin kurulama işlemi yapılmalı. Kesinlikle silikon emdirilmiş bezler kullanılmamalı.

Dikkat edilmesi gereken hususlar 

Solventli ürünler ile temizlik yapılmamalı. Kaplama yüzeyine dökülen malzemeler kurumadan önce temizlenmeli. Hidroklorik asit, nitrik asit vb. yüksek asitlik derecesine sahip deterjanlar ile temizlik yapılmamalı.

 YAZAR : Murat YILDIRIM - İnşaat Yüksek Mühendisi