Buz, kar, sulu kar, don ve düşük sıcaklıkların etkileri uçaklarda yaşanabilecek bir takım önemli sorunlar olabilir. Bu noktada izlenmesi gereken bazı prosedürler var. Bu yazımızda soğuk havada yapılacak bakım servisinde izlenmesi gereken adımları inceliyoruz.
Sıcaklığın 0 derece ila eksi 10 derece arasında olduğu yerlerde şeffaf buzlanma oluşur.
(1) Soğuk hava koşulları uçak operasyonunda sorunlara neden olabilir. Bunlar buz, kar, sulu kar, don ve düşük sıcaklıkların etkileri nedeniyle ortaya çıkar.
(2) Buz, kar ve/veya donma sırasındaki yapılacak çalışma prosedürlerinin koşullar için uygun olduğundan emin olmalıyız.
(3) Soğuk havalarda, yakıt depolarındaki yakıtı boşaltmak gerekir. Uçak, kalkıştan önce iki saat veya daha uzun süre yerde kapalı kaldıysa; yakıt deposuna tekrar yakıt ikmali yapıldıysa su donabilir ve yakıt alımı için kullanılan valfler açılmayabilir.
(4) Düşük sıcaklıklar (dondurmanın altında) gres viskozitesini etkileyebilir. Soğuk havalarda yağlama yapılması gerekiyorsa, yağ tabancasını (greas gun) ısıtmak için sıcak hava kullanılabilir.
(5) Uçak, gece boyunca park edilmiş ise fan blade’lerde buz olabilir. Motor çalışmadığı zaman fan blade’lerde biriken buz, operasyonel buz olarak kabul edilir. Bu durum taksi çıkışı sırasında, motor çalıştırıldığında buzlar blade’lerden ayrılır.
(6) De-icing, don, buz veya karı uçaktan çıkarmak için kullanılan bir yöntemdir.
Sıcak su veya buzlanmayı çözen önleyici sıvı uygulanır. Uçağa anti-icing sıvısı su karışımı uygulanır. Buzları çıkarma işlemi, ilk adımı başlattıktan 3 dakikadan daha kısa bir sürede yapılmalıdır. Gerekirse, bölge bölge yapılmalıdır. 3 dakika süresince yapıldığında tekrar donma yaşanmaz. Buzlanma önleyici sıvı sayesinde, uçağın yüzeylerinde don ve buz oluşmayacaktır.
Kullanılan sıvıların özellikleri
Tip I (daha buz oluşmamış) en az yüzde 80 su ve yüzde 20 glikol içerir. Sıcaklık viskoziteyi değişir, ancak özelliği değişmez. Bu sıvılar, sadece kısa bir süre boyunca buzlanma önleme koruması verir.
Tip II, Tip III ve Tip IV (buz oluşmuş) en az yüzde 50 glikol içermelidir. Ayrıca yüzde 45 ila 50 buzlanmayı engelleyici sıvı vardır. Uçak uzun süredir park edilmişse, ayrı görev (Task) uygulanmalıdır. Uçaklar apronda park halindeyken bütün uçuş kumanda yüzeyleri kapalı (nötr) konumda olmalıdır.
Warning (Uyarı)1: Çok fazla buzlanma önleyici sıvısı kullanılırsa, uçağın yüzlerinde biriken kalıntıları çıkarmalısınız. Bu durum uçağın aerodinamik özelliğini ve uçuş kumanda yüzeylerinin de sağlıklı çalışmasını etkiler. Biriken bu tortu benzeri katılaşmış parçacıklar, ılık su veya ılık su ve Tip I sıvısı birikimi kullanılarak bez veya yumuşak fırçalarla temizlenmelidir. Uçaklar taxi/runway’de kalkış için uzun süre beklediğinde de de-icing işlemi için; slatlar, yatay stabilizer ve elevator’lerin üst yüzeylerine de-icing işlemi uygulanır.
Warning (Uyarı)2: Kanatlarda veya yatay stabilizede yürümeyin. Buz veya sulu kar içeren yüzeyler güvenli değildir. Kişisel yaralanmaya veya uçak hasarına neden olabilir.
Ayrıca; Pitot Tube’leri, Static Port’lar, TAT ve AOA sensörlerinin üzerinde de buz, kar veya don olmamalıdır. Buralarda kesinlikle de-icing sıvısı kullanmamalıyız. Eğer kullanırsak, Pitot Tube ve/veya Static Port’larda tıkanmaya sebep olabilir.
Caution (Dikkat)1: Pilotların ön camına (windshield) veya kayar cama (sliding window) de-icing sıvısı veya sıcak su uygulanmaz. Kabin/Kokpit ısıtılmaya başlandıktan ve Windows Heat sistemi devreye konunca sulu kar/don/kar eriyecektir. APU çalışırken doğrudan air intake ve/veya egzoz içine de-icinig sıvısı sıkılmaz. İniş takımları, lastikler ve brake unit’lerin olduğu yerlere de de-icing sıvısı sıkılmamalıdır. Bu, iniş takımlarının doğru çalışmasını engelleyebilir.
Uçağı sefere vermeden önce, sistemlerin doğru çalışacağından emin olmak için tüm uçuş kontrol yüzeylerini çalıştırıp, kontrol yüzeylerinin tam ve düzgün hareket ettirildiğinden emin olmak gerekir. Pitot Tube’leri ve Statik Port’larda buz veya kar olmamalıdır. İniş takımları veya iniş takım yuvaları buz veya kar olmadığından emin olmalıyız. Pack’lere hava girişleri, air inlet ve air outlet, motor drain must ve gövde altındaki diğer Drain Must’larda buz veya kar olmadığından emin olmalıyız. Fan Blade’i (N1) elimiz ile çevirip kontrol etmeliyiz. Buzlanma nedeniyle bir motor çalıştırma sırasında dönemezse, bu hasar verebilir.
Caution (Dikkat)2: Kanat ve center, yakıt tanklarında kullanılan tüm valflerde buzlanma veya su olabilir; böyle bir durumla karşılaşırsak uçak, ısıtma sistemi olan bir hangar içine çekilmelidir. Belli bir süre beklendikten sonra fuel water drain’lerden su alınmalıdır. Soğuk havalarda, uçak yakıt ikmalinden 45 dakika önce apronda bekliyorsa yakıt ikmali yapmadan önce fuel water drain’lerden su alınmalıdır. Eğer uçak, kalkıştan önce sefer yakıtını almış ve 2 saat veya daha uzun süre apronda beklerse, yakıt tanklarından tekrar su alınma işlemi yapılmalıdır. Yakıttaki bu su, değişen yüksek nem ve sıcaklık koşulları göre değişmekle beraber, ortalama her 1000 galon yakıtta 3 galondan (1 galon 3,78 litre/3,79 kg) fazla olabilir. Su ve içecekler, su tankları ve borularında yeterli ısı olduğunda uçakta donmayacaktır. Uçak çalışmadığında (normal elektrik yok ve/veya pack’ler kapalı) buzlanma olabilir. Kabin sıcaklığı donma noktasını azaltırsa ve/veya yeni teknoloji uçaklarda ilgili sistemler için ısıtıcı (heater) varsa buzlanma olmayacaktır. Yalnız waste tank ve borularında buzlanma olmasın diye de-icing sıvısı waste tank’a konmalıdır. Yatan uçaklarda potable su tankını ve su hatlarını da boşaltmamız gerekir. Soğuk havalarda donabilirler.
İşlemler, aşağıda örnek olarak verilen tabloya göre uygulanır:
