Evet, havacılıkta görerek uçuş kuralları diye bir kavram var. Aslına bakarsanız havacılıkta iki çeşit uçuş ana kuralı vardır. Bunlardan biri IFR Instrument Flight Rules yani Aletli Uçuş Kuralları diğeri görerek uçuştan kastım olan VFR Visual Flight Rules Görerek Uçuş Kuralları`dır. Bu kurallar her ülkenin hava sahası için belirlenmiş olan AIP`lerde (Aeronautical Information Publication) Havacılık Enformasyon Yayın`larında detaylandırılmıştır.

Bizim AIP`miz açısından inceleyecek olursak, kontrol bölgeleri içindeki VFR uçuşlar için ilgili hava trafik kontrol birimince aksi bildirilmedikçe, VFR olarak uçan uçaklar belirlenmiş görüş şartlarında ve bulutlara olan uzaklığa eşit veya daha fazla değerde uçmak duru­mundadır. İlgili hava trafik birimlerinden izin alınması dışında, VFR uçaklar, kontrol bölgesi içindeki bir havaalanına iniş veya kalkış yapmazlar. Aynı zamanda meydan trafik bölgesine veya trafik paternine gire­mezler.

VFR uçaklar için ilk kural, bulut tavanının 1500 FT (450 M)"den az olduğunda ya da yer rüyetinin 5 KM" den az olduğu hallerde uçamamalarıdır. Çünkü pilotun tamamen uçağın irtifasını kendisinin kontrol etmesi, seyrüseferi gerçekleştirmesi, manialardan ve diğer uçaklardan sakınmak için kokpit dışını görebilmesi, yerden referans alarak uçması gerekir. Eğer gerekli meteorolojik şartlar sağlanmazsa uçuşun gerçekleş­tirilmesine izin verilmez. Görerek uçuş yapılmasını mümkün kılan meteorolojik koşullara VMC (Visual Meteorological Conditions) görerek meteorolojik şartlar denir. Şartların görerek uçuşa elverişli olma­dığı durumlarda pilotun lisansı, dereceleri ve uçaktaki ekipmanlar uygunsa IFR uçuşa geçilebilir.

ATC üniteleri tarafından hakim görüş değeri yer gö­rüşü olarak esas alınır ve VFR uçuş operasyonlarının yapılıp yapılamayacağına bu değer baz alınarak karar verilir. Hava yer muhaberesinde hakim görüş değe­rine ilave olarak, en düşük görüş değeri de yönüyle birlikte pilotlara verilecek, söz konusu en düşük görüş değerinin olduğu bölgede VFR uçuş düzenlenebilmesi için gerekli olan görüş ve bulutlardan mesafe kriterlerinin karşılanması sorumluluğu bu bölgedeki uçuş süresince uçuşu yapacak pilota ait olmaktadır. Hakim görüş değerine ilave olarak verilen en düşük görüş değerinin pist üzeri veya doğrultusunda olması duru­munda kalkış veya iniş sorumluluğu tamamen pilota ait olmaktadır. FL 200"ün üzerinde veya günbatımı ile gündoğumu arası veya gece VFR uçuşları da ilgili otoritenin vereceği şartlar gereğince yapılmaktadır. Hava trafik ünitesi izin vermezse VFR uçuşlar gece saatlerinde, FL 200"ün üzerinde (gece ve gündüz) ve Transonik veya Supersonik hızlarda yapılmamaktadır. VFR uçuşlar için gece tanımı güneş batımından 30 dakika sonrası ile gün doğumunun 30 dakika öncesi arası olarak yapılmaktadır.

Helikopterler için yer görüş değeri farklılaşmakta kontrollü sahalar dışında 2 KM"den, kontrollü sahalar içerisinde 3 KM’den az olmamaktadır. Genel Hava Trafik haricindeki uçaklar mümkün olduğu kadar IFR koşullarda ve doldurulacak bir uçuş planına uyumlu uçmalıdırlar. Bu trafikler sivil ve askeri otoritelerin an­laşması ile uyumlu gece VFR veya FL 200"ün üzerinde de uçabilirler.

RVSM uygulanması nedeniyle, hava sahamızda askeri uçakların FL290 dahil üzerinde VFR uçuşuna izin veril­memektedir. Ancak, bu trafiklerin UHF/VHF bandından ATC birimleriyle temas edip izin almaları durumunda, uçuşlarına müsaade edilebilir. Hava sahamızda VFR uçuşların, hangi şartlarda yapıldığına ilave olarak VFR veya IFR uçuşlar arasında standart bir ayırma hava trafik ünitelerince sağlanır. Sudan (denizden) veya yerden 3000 FT (900M) yükseklikteki seyir seviyesinde uçan VFR uçaklar, ilgili ATS otoritesi tarafından belirtil­medikçe veya hava trafik kontrol müsaadesince başka şekilde bildirilmedikçe, belirlenmiş seyir irtifalarında ve rotasına uygun bir uçuş seviyesinde uçmak duru­mundadırlar. Uçaklar kontrol biriminin izni olmadan TMA (Terminal Kontrol Sahası) ya da MTMA (Askeri Terminal Kontrol Sahası), CTR (Kontrol Bölgesi) veya tehlikeli- tahditli bir sahada uçamazlar. Normal şart­larda uçaklar bu çeşit uçuşlarda kontrol ünitesi ile iki taraflı radyo haberleşmesini muhafaza ederler.

TMA içinde bir meydandan kalkan VFR uçakların pilotlarının ilk radyo bağlantısında hava trafik kontro­lörlerine aktardığı bir takım bilgiler vardır. Bunlar kalkış meydanı, zamanı ve gideceği yer, transponder kodu, uçuş irtifası, tırmanıyorsa o anki seviye ve gideceği yer tahminidir. Hava trafik üniteleri de hava aracının görerek şartları muhafaza etmesi ve VFR yolları takip etmesi gerekliliğini belirtir, trafik bilgilerini FIC (Flight Information Service) birimine verir ve seyrüseferini kendi yapan hava aracının bu şekilde takibi yapılır. Bu sayede bilgileri alınan hava aracı için arama kurtarma­ya ihtiyaç duyulduğunda anında müdahale edilmesi kolaylaşır. VFR uçaklar yerleşim yerleri üzerinde uçmaktan sakınırlar ve Türk hava sahasında uçtukları zaman, kontrollü meydanlarda, meydan trafiğinin bir parçası olarak tasarlandığında veya özel VFR uçaklar gibi uçtuğunda ICAO tarafından belirlenmiş olan kural­lara uymak durumundadırlar.

Görerek Uçuş Kurallarına uygun uçan bir hava aracı­nın, aletli uçuş kurallarına göre uçma değişikliği iste­yebilmesinin mümkün olduğunu belirtmiştim. Eğer bir uçuş planı sunulmuşsa, bu planının geçerli olduğu ve gerekli değişikliğin yürürlüğe konduğu haber verilmeli veya ICAO kuralları gereği kontrollü hava sahasında olduğundan, IFR"a göre hareket edileceğini belirten bir ön müsaadenin temin edilmesi ve ilgili Hava Trafik Hizmet birimine bir uçuş planı sunulması gereklidir. Ya da tam tersi aletli uçuş kuralları ile uyumlu uçuş yapan bir hava aracı, görerek uçuş kuralları ile uyumlu uçuş yapmaya şeklinde değiştirmeyi seçerse, şayet bir uçuş planı sunulmuşsa, ilgili hava trafik kontrol ünitesi özellikle IFR uçuşun iptal edildiği şeklinde bilgilendirilmeli ve cari uçuş planında olabilecek değişiklikler hakkında bilgilendirilmelidir. Aletli uçuş kuralları ile uyumlu uçuş yapan bir hava aracı, VMC şartlara rastladığında, kesintisiz VMC şartlarda uçuşun kayda değer bir zaman dilimi için devam edeceğine dair tahmin olmadıkça IFR uçuşunu iptal etmemeli­dir. Meteorolojik şartların uygunluğunun son derece önemli olduğu bu uçuş şeklinde eğer olumsuz hava koşullarının hakim olduğu ya da olacağı bilgisi hava trafik ünitelerine ulaşmışsa, pilotla bu bilgi paylaşılma­lı, IFR uçakların yollarını katedecekleri ya da paternle­rine bir şekilde dahil olmaları durumunda gerekli irtifa hatırlatması VFR uçaklara mutlaka yapılmalıdır.

Son olarak eklemek gerekirse dünya genelinde hava sahaları sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Ülkemizde hava sahası sınıflandırması bulunmazken, bazı ülke­lerde VFR ve IFR trafik ayrımının yoğun hava sahala­rında kolaylıkla yapılabilmesi için bu sınıflandırmaya gerek duyulmuştur. Emniyetli uçuşlar dilerim.