Bu yazımızda sizleri oyun, yazılım, elektronik ve mekanik içerikli bir hobi-belki de bir iş kolu ile buluşturmak istedik. Eski Milli Eğitim Bakanımız Sayın Mahmut Özer’in teşvikiyle 3 ay içerisinde uygun maliyelerle yaptığımız uçuş simülatörüne uzanan süreci adım adım sizlerle paylaşmak istiyorum. ,
Değerli okuyucular, Bağcılar Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Uçak Bakım Alanı’nda “Biz Yapalım” isimli ekibimizle simülatör, eğitim seti, 3D parça tasarım ve imalatı, elektrikli ve mekanik her türlü araç için bakım hizmetleri gerçekleştiriyoruz. Bu hizmetlere eğitim-öğretim faaliyetlerine ufak bir katkı olması amacıyla başlamıştık; fakat yaptığımız çalışmalar, gelinen noktada neredeyse eğitim-öğretimin vazgeçilmez bir parçası oldu. Bu sebeple döner sermaye kapsamında kendi iş sahamızı oluşturduk. Bakım-onarım faaliyetlerinden daha çok imalata yönelerek öğrencilerin pratik eğitimlerini had safhaya çıkarmayı amaçladık. Bu bağlamda pratik eğitimin çok yoğun olduğu simülatörlere yöneldik.
Yazı başlığımızdaki simülatör yapım yöntemini, daha önce yapılıp-yapılmadığını bilmeden ekibimizle beraber oluşturduk. Bu yöntemi size tarif etmeden önce oluşturmamıza sebep olan olaydan bahsetmek istiyorum. Eski Milli Eğitim Bakanımız Sayın Mahmut Özer, okulumuza yaptığı bir ziyaret esnasında tasarlayıp ürettiğimiz “Glass Cockpit” eğitim setimizde, yazılımını kendi yaptığımız PFD ve ND ekranlarının çalışmalarını inceledi. İmal ettiğimiz “Yapısal Gövde Tamir İstasyonu” eğitim standında yaptığı incelenmeler sonucu bizim çalışmalarımıza yeni bir yön verecek o diyalog başladı:
- Uçuş simülatörü yapabilir misiniz?
- Yaparız Sayın Bakanım! (Sayın Bakanımız o gün “uzay mekiği” de istese cevap aynı olurdu)
- Ne kadar sürede yaparsın?
- En az 3 ay
- O zaman sana maksimum 3 ay. Peki sana kaç para lazım bu iş için?
- (Daha önce hiç böyle bir çalışmam olmamıştı. Fakat eğitim setlerindeki maliyetleri düşünerek duraksamadan) “250.000 TL!” dedim.
Sayın Bakan, onayı verdi ve 3 ay sonra geleceğini söyledi. Sayın Bakanı uğurladıktan sonra İl Milli Eğitim Müdürümüz, İlçe Milli Eğitim Müdürümüz, Şube Müdürleri, Okul Müdürümüz teker teker projenin çok önemli olduğunu ve küçük düşünmemem gerektiğini hatırlattılar. Sonunda aktif panelli, hareket mekanizmasına kolayca adapte olabilecek A320’yi temel model alacağımız bir simülatörün yapımına karar verdik.
Öncelikli olarak yurt dışında yapılan birçok simülatörü inceledik. Hemen hemen hepsinde “Microsoft Flight Simulator” kullanılıyordu. Dolayısıyla aslında simülatör yapmanın dev bir oyun konsolu yapmak olduğunun farkına vardık. Dolayısıyla işin en zor kısmı olan simülatör oyun yazılımını halletmiş olduk. Kapalı kabin fikrinden dolayı projeksiyon makinesi yerine sabit kavisli ekranlar kullandık. Kaptan ve yardımcı pilot EFIS-ECAM ekranları için 6 tane ekran daha ekledik.
Toplamda 9 ekranımız olmuştu. Bu ekranları kontrol edecek, oyun grafiklerini kaldırabilecek ekran kartı ve bilgisayarı topladık. Simülatör kasa, sehpa ve kaplamalarını yaptık. İç kaplamalar ve sabitleme sehpalarını imal edip yerleştirdik. Koltuklar, kontrol ve kumanda ekipmanları ve daha birçok donanım için neredeyse hiç paramızın kalmadığını gördük. Overhead, glareshield ve pedestal panellerimiz hala yoktu. Pedestal ve joystick yerli piyasada da denk gelebileceğimiz ithal ürünlerdir. Onlar da bir şekilde hallolurdu fakat diğerleri için harcayabileceğimiz para kalmadı. Ufak tefek sponsorluklarla tamamlamak zorundaydık. Bulduğumuz aktif bir overhead panel 40.000 dolardı. İşte bu aşamadan sonra, artık başlığımızdaki konsol imalatına başlıyoruz.
Hemen hemen bir kere dahi oyun oynamış bir birey, oyun içindeki kontrollerin kişiselleştirilebildiğini bilir. Yani hangi tuş takımına basıldığında oyunda neyi değiştireceğinize siz karar verebilirsiniz. Örneğin; “ctrl+shift+U” tuş kombinasyonunu kullandığınızda iniş takımlarının toplanmasını, “ctrl+shift+D” tuş kombinasyonunu kullandığınızda iniş takımlarının açılmasını sağlayabilirsiniz. Peki, overhead panelde bulunan “taxi light” açma butonuna bastığımızı oyuna nasıl aktaracağız? İşte asıl mesele bu. Bunu yapmanın birkaç yolu var. Air manager ya da benzeri ara programlar satın alarak, izin verdikleri tuş takımlarını aracı denetleyiciler ile oyunda tanımlamak kolay bir yöntem olarak görülse de kullanıcıya zorluklar çıkartmakta ve sadece izin verilen kadarını kullanabilmekteyiz. Bizim kullandığımız kendimize özgü olan yöntem ise mekanik klavyeleri geliştirmektir.
Mekanik bir klavyede bir tuşu (K) söktüğünüzde karşınıza bir anahtar çıkar. Bu anahtarı söküp yerine overhead paneldeki “taxi light” anahtarının açma konumunu bağlayabilirsiniz. Artık “taxi light” anahtarının açık konumu için oyundaki tanımlamanızı yapmanız gerekir. Oyun içerisinde kontrol ayarlarında taxi light open bölümünde “K” tuşunu tanımlayarak konsolumuzun ilk düğmesini tanımlayabilirsiniz. Tabi konsolda taxi anahtarı için yaylı anahtar kullanmanız gerekecektir. Toggle ON/OFF anahtar kullanırsanız K tuşu hep basılı kalacaktır. Bu arada oyunda kontroller için kullanacağımız kendi klavyemiz olmayacak mı diye sorabilirsiniz. Kasaya birden fazla klavye takmanızda bir sorun yoktur. Hangi klavyede tuşa basılıyorsa oyun onun komutunu alacaktır. Bahsettiğim yöntemi klavyedeki hemen hemen birçok tuşta kullanabilirsiniz. Bunu sadece Uçuş simülatörü için sınırlamamak gerekir. Sevdiğimiz herhangi bir oyun için kendi konsolumuzu tasarlayabiliriz.
Yaklaşık 100 tuşlu bir klavyenin 80 taneye yakın tuşu için tanımlama yapılabilir. Bu yöntemde çıkabileceğimiz maksimum tanımlama sayısıdır. Bu yöntemin çok ucuz olmasının yanında eksik kalan yönü tanımlama sayısı ve tüm anahtarların yaylı olmasıdır. Gerçeği ile benzeşmeyen tuş kullanımı dezavantajdır. Peki bu yöntemde daha iyisi mümkün müdür? Evet tabi ki mümkün. Arduino ya da raspery gibi denetleyiciler ile daha iyisini yapmanız mümkündür.
Kullanacağınız denetleyici ile yazacağınız program yaylı anahtar kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırır. Yazacağınız yazılımla tuşa sadece ilk basıldığında iş yapma özelliği katabilirsiniz. Peki, tanımlama sayısı nasıl artar. Şimdi eğitim hayatımızda hep bu ne işimize yarayacak dediğimiz bir formülden bahsedeceğiz. “n” elemanlı kümenin “r” sayılı alt küme sayısının hesaplanmasını nasıl yaptığımızı bir hatırlayalım: Klavyemizde aktif olarak kullanabileceğimiz tuş sayısını 80 olarak kabul edelim. Her tanımlama için aynı anda iki tuşa basıldığını varsayarsak olası tuş kombinasyonu sayımızı şu şekilde hesaplarız:
2’li tuş kombinasyonumuz 3 bin 160 adet tanımlama yapmamıza olanak verir. Hiçbir oyun bu kadar fazla tanımlama ihtiyacı duymaz. Siz ihtiyaç duyduğunuz tanımlama sayınıza göre formülde kendi hesaplamanızı yapınız. Biz kendi simülatörümüzde 14 farklı tuşu sökerek 3’lü tuş kombinasyonları ile 364 farklı tanımlama sağladık. 2’li ya da 3’lü tuş kombinasyonları için röle ya da başka sürücüler kullanmamız gerekir. En kolay yol her tuş için bir röle kullanmaktır. Yukarıda verdiğimiz iniş takımı açma örneğinden gidelim. Ctrl-Shift-U tuş kombinasyonu ile iniş takımlarını toplamak istiyoruz. İniş takımı kontrol kolunu yukarı konuma aldığımızda bağlı olduğu arduino girişine, mimarimize göre 1-0 bilgisi gidecektir. Arduino kontrolü ile Ctrl, Shift ve U tuşlarının bağlı olduğu röleler kontak değiştirip klavyede bu tuşlara aynı anda basılmış olacaktır. Simülatörde iniş takımı toplanacaktır. Yazılımda rölelerin aktif kalacağı süreyi bir sonraki komut için iyi belirlememiz gerekir.
Burada arduino için o kadar girişi nereden bulacağız sorusu kafamızda oluşmuş olabilir. Onu da şu şekilde çözüyoruz: Birden çok arduino kullanarak klavyenin bağlı olduğu ana arduinoya seri haberleşme ile basılan tuşları aktarıyoruz. Böylece simülatörümüzün panellerini artık hurdaya ayrılan klavyelerle yapmış oluyoruz.
Değerli okuyucularımız; bu yazımızda sizleri oyun, yazılım, elektronik ve mekanik içerikli bir hobi-belki de bir iş kolu ile buluşturmak istedik. Yazımızın resimlerinde kendi simülatörlerimizden örnekler verdik. Tabi ki simülatör dünyası bu kadar basit değil, fakat ucuza başlamanın bir yolunu deneyimlediğimiz kadarıyla sizlere aktardık. Belki bir gün bir projede beraber yer almak dileğiyle kendinize çok iyi bakın