Soğuk bir kış günü, hep yaptığım gibi, kat kat giyinmiş vaziyette, ahşap dekorasyonlu bir cafede sütlü kahvemi içerek, ısınmaya çalışıyordum. Yürüdüğüm süre boyunca, soğuk hava ve şiddetli rüzgar resmen içime işlemişti… “Bu kez kaçarı yok, kesin hasta olacağım” diyordum kendi kendime…

Yalnız başına, cam kenarında bir masada oturuyordum ve karşı masalarda oturan insanları gözlemliyordum. Nedense bunu her tek başına oturduğumda yaparım, ne hayatlar öğrendim bu şekilde, bir bilseniz… Sonra, birden arka masamda oturan bir anne, baba ve 5-6 yaşlarındaki oğullarının konuşmasına kulak misafiri oldum. Babası, oğluna soruyordu, “benim oğlum ne olacak büyüyünce” diye, çocuk çok net bir cevap verdi. Dedi ki, “helipopterci olacağım!...” Annesi, şen bir kahkaha attı ve oğluna tekrarlattı. “Ne olacağım dedin sen?” Çocuk yine kendinden emin bir şekilde “helipopterci dedim ya, siz de hiçbir şey bilmiyorsunuz” diye cevap verdi. Annesi ve babası gülmeye başladılar ve tabii ki dayanamayıp arkamı döndüm. Çocuk, resmen hissetmiş gibi bana bakarak “abla sen anlatsana helipoptercileri” demez mi? Bir kahkaha da ben attım ve çocuğu yanıma çağırdım. “Helikopter pilotu” olabilir mi o bahsettiğin meslek?” dedim. “ “Hah, evet ondan olacağım, helipopter pilotu” dedi yine afacan çocuk. Sevimliliği ve samimiyeti ile hepimizi bir daha güldürdü.

Meğer, o gün okulunda öğretmeni anlatmış helikopterleri. Daha doğrusu okulun bahçesinde çocuklarla oynarken, bir helikopter geçmiş ve çocuklar da öğretmenlerine tepelerinden geçenin ne olduğunu sormuşlar, o da çocuklara helikopterlerden bahsetmiş. Sonra da afacan yumurcak, belli ki kendini o aracın içinde hayal etmiş.
Nedense, başıma bunun gibi enteresan olaylar her daim gelir, galiba havacılığa duyduğum özel ilgi, böyle insanlarla aramda gizli bir bağ oluşmasına sebebiyet veriyor.

Çocuk, her ne kadar dili dönmediğinden, helikoptere, helipopter dese de, bu sözcük beni araştırmaya itti. Acaba böyle bir sözcük var mıydı, yoksa bu bir uydurma mıydı? Bilinçli olarak söylemese de aslında çocuğun ağzından çıkan “helipopter” değil ama “helipop” diye bir kelimenin varlığından, onun sayesinde haberdar oldum. Sokakta kaykaya binenlerin, kaykayı havada 360 derece döndürüp tekrar yere koyabilme hareketinin ismiymiş meğer “helipop”. Ne büyük tesadüf değil mi? Helikopter denilen hava araçlarının da manevra kabiliyetleri çok yüksek olduğundan, belki de bu harekete isim verirken esinlenmiş olabilirler. Çocuk haklı, helipopçu da olunabilirmiş demek ki!

En basit şekilde helikopter neye benzer?
Çocuğun, pilotluk yapmak istediği bu hava aracını tarif etmek istediğimizde ise, helikopterin üstündeki ana pervanesinin aslında bize hiç de yabancı olmadığının farkına varırız. Evlerimizde kullandığımız havalandırma fanları da aynı mantıkla çalışmaktadır. Bir taraftan almış olduğu havayı, pervane ile tahrik kuvveti elde ederek diğer tarafa daha hızlı şekilde iletir ve bilindiği gibi, dairesel hareket, sürekli bir hareket oluşturmanın en basit yoludur. Bu enteresan hava aracının pervanesi aynı uçak kanadı gibi eğimli bir yapıya sahip olmakla birlikte, kıyaslama yaptığımızda uçağa nazaran çok daha ince olduğunu görürüz. İnceliğinin sebebi ise hava sürtünmesini mümkün olduğunca azaltıp, daha hızlı yol katetmesini sağlamaktır.

Helikopterlerin uçuşunda yalnızca ana pervane ve kuyruktaki pervane görev yapar. Bu iki pervanenin dışında herhangi başka bir tahrik unsuru yoktur. Pervane kollarının her birine pal denmektedir. Pilot, kalkışta bu palleri birbirine zıt açıyla eğer. Bu açı sayesinde yere doğru en yüksek hava basıncı uygulanmış olur. Helikopterin havalanması da motor devri arttıkça gerçekleşir. Kısacası, helikopterin inişi ve kalkışı bu açının azaltılması ve arttırılmasıyla olur. Helikopterin yön değişimleri ve ileri-geri hareketi içinse, ana motordan gelen pervane şaftına bağlı kontrol mekanizması ile pervanenin öne ve arkaya eğimi ayarlanmaktadır. Pervane öne doğru yattığında, gövdeyi ileriye doğru çekecektir, bu sayede helikopter ileri yöne hareket eder. Pervane arkaya doğru yattığında ise, önce fren etkisi yapacak ardından da helikopter geri yöne hareket edecektir.

Helikopterle ilgili şaşırtıcı gerçek nedir?
Belli bir yükü kaldırmak için gerekli olan en az gücün çok üzerinde güç sarf etmesinden kaynaklı, helikopter aslında "verimsiz" bir araçtır. Ancak hiçbir şekilde özel bir piste gerek duymuyor oluşu, kolayca inip kalkması, havada asılı kalabilmesi özellikleriyle ve üstün manevra yeteneğiyle de son derece elverişli bir araçtır. Motoru durduğunda, araç düşerken pervane kanatlarının, yel değirmeni gibi dönüşünü sürdürmesi, helikopterin 60 metreden itibaren güvenli biçimde zorunlu iniş yapabilmesini de sağlar. Helikopter, eski Çin"de oyuncak olarak bilinmekteydi. Leonardo da Vinci, uzun yıllar boyunca helikopter tasarımlarıyla uğraştı. 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında bir dizi mucidin çeşitli helikopter denemeleri oldu. Ancak ilk başarılı uçuş Almanya"da Heinrich Foche (1937) ve ABD"de İgor Sikorski tarafından gerçekleştirildi (1940). İkinci Dünya Savaşı"nda üstünlüğünü kanıtlayan ve o günden bu yana daha da geliştirilen helikopter, günümüzde sivil ve özellikle askerî alanda önemini korumaktadır. Böylelikle Sikorksi helikopterlerin de isim babasını sizlere iletmiş oldum.

Helikopter nedir ve hangi amaçlara hizmet eder?
Yerden dik olarak havalanabilen ve yine aynı şekilde yere konabilen hava taşıtlarına verilen ortak addır “Helikopter”. Tepesinde ve kuyruğunda olmak üzere iki adet pervanesi vardır. Tepesindeki pervane, dik olarak yükselip alçalmasını, kuyruğunda olan pervane ise yere yatay olarak yol almasını sağlamaktadır. Helikopter, iki değişik yönde olan bu hareketi sebebi ile çok dar alanlarda istenilen yere inebilme özelliğini taşımaktadır. Hızının az olması da, yolcu taşımanın dışında, çeşitli işleri yapmasına olanak verir. Bu işleri şöyle özetleyebiliriz ;

-Dağlardaki sel ve yangın felaketlerinde,
-Çeşitli arkeolojik kazılarda,
-Uçak pisti olmayan yerlere posta ve başka eşyaların taşınmasında,
-Acil durumlarda ambulans yerine geçerek hasta taşınmasında,
-Çok çeşitli askeri işlerde,
-Tarım alanındaki sulama ve ilaçlamalarda,
-Canlı yayın, film ya fotoğraf çekme görevlerinde,
-Turistik amaçlı gezilerde,
-İş adamları için hava taksisi olarak,
-Deniz üzeri platformlara inişlerde, (off-shore)
-Yüksek ağaç kesme, budama işlerinde,

kullanılmaktadır.

Hava Taksi Olarak Kullanılan Helikopterler

Zirai ilaçlama helikopteri

Yangın söndürme helikopteri

Ambulans Helikopter

Askeri Helikopterler

Helikopter hangi bölümlerden oluşmaktadır?
Herhangi bir tipteki helikopter; gövde, iniş takımları, rotor sistemleri (kuyruk ve pallerden), transmisyon ve motor / lardan oluşmaktadır. Bu bölümleri tek tek inceleyecek olursak da karşımıza aşağıdaki gibi bir sözlük çıkmaktadır.

CABIN DOOR: Kabin kapısı

COWLING: Kapaklar; motor ve transmisyon gibi bölümler için erişim kapaklarıdır.

ENGINE: Türbinli veya piston motor Helikopter motorları, 100-110 oktan benzin (Avgas) kullanan pistonlu ve Jet A-1 yakıtı tüketen türbinli (turboshaft) motor olarak iki tipe ayrılır. Motorlar transmisyon güç iletecek şekilde yatay, farklı açılarda ve/veya dikey pozisyonda gövde üzerine yerleştirilebilirler. Genelde küçük, hafif ve sportif amaçlı helikopterler pistonlu motor kullanırken; orta ve büyük ölçekte yük ve yolcu taşıyan helikopter dizaynında turboshaft motor kullanılmaktadır.

ENGINE MOUNT: Motor – gövde birleşme noktalarında yapısal anlamda kuvvetlendirilmiş tutuculardır.

ELEVATOR: Yatay eksende helikopter burnunun yükselmesi ya da alçalmasına yardımcı olan yüzeydir. Küçük helikopterlerde sabit olup yatay dengeleyici (horizontal stabilizer) adını almaktadır.

FUSELAGE: Helikopterin gövdesi

GEARBOX: Dişli kutusu. Ana transmisyon ve kuyruk transmisyonu bölgelerinde bulunur.

LANDING SKIDS: Kızaklı iniş takımlarıdır.

MAST: Ana transmisyon ve ana rotor palleri arasında dönel hareket aktarma organıdır.

STABILIZER BAR: Helikopter ana pallerinin dönü esnasında yatay sarsıntısını minumuma indirgeyecek ağırlıklarının monte edildiği bar olup yeni nesil ve daha hafif semi-rigid (yarı sabit) helikopterlerde farklı şekilde (Pendulum Damper adıyla) dizayn edilmişlerdir. Fully Articulated (tam mafsallı; tam oynar) ana rotor yapılarında bulunmamaktadır.

SWASH PLATE: Mast üzerinde aşağı-yukarı hareketle pal hatvelerini (pitch links ile) değiştiren ve sonuçta helikopterin ön-arka; sağ ve sol yan ile yukarı-aşağı hareketlerini yönlendirici ara parçadır. Dolayısıyla swash plate’in hareketini lövye (cyclic) ve kollektif (collective) ve aradaki itme-çekme çubuklarından (pull-push tubes’den) aldığı unutulmamalıdır.

TAIL BOOM: Kuyruk konisi

TAIL FIN: Kuyruk bölümü

TAIL ROTOR: Kuyruk rotoru

TAIL ROTOR DRIVE SHAFT: Kuyruk rotorusürücü şaftı

TAIL SKID: Kuyruk kızağı yere çarpma engelleyicisi ya da koruyucusu

TRANSMISSION (XMSN): Motor veya motorlardan aldığı gücü (power) ana ve kuyruk pallerine yönlendirici şaftlar ile ileten dişli kutusudur. Helikopter teknolojisinde, motor ve transmisyon üniteleri arasında herhangi bir acil durumda güç aktarımını engellemek için yerleştirilen mekanizma ‘overrunning clutch’ ve/veya ‘frewheeling unit’ adındaki bir tür kavrama mekanizmasıdır ki bu aktarma organı herhangi bir motor arızasında ana pallerle bağlantının kesilmesini ve helikopterin yere emniyetli bir iniş yapabilmesini sağlayan otorotasyon (autorotation) hareketinin ana unsuru da olacaktır.

Helikopter Aşkı
Helikopter sahibi olmak, özellikle kozmopolit şehirlerde ve yoğun trafik kaosunun içinde, yaşamaya çalışmak için cebelleşen insanların hayalidir. “Ne olurdu ki bir helikopterim olsaydı da şuradan kalkıp, şuraya konsaydım” derler. Haksız olmamaları ile birlikte, çok da masraflı bir hayal olduğundan, maalesef gerçekleşmesi güç bir düş olarak kalmaya devam etmektedir. Yoksa helipopterci olmayı ya da bir helipopterciyle her gün başka manzara zenginliklerinde kaybolmayı kim istemez ki?

Gün gelir belki de hayaller gerçek olur. Olmasa bile artık helikopterle şehir turu atmak ya da başka bir şehre uçmak çok daha erişilebilir bir zevk… Helipop hareketiyle yerde kaykayın üzerinde uçanlardan sonra, sizin de bir helikopterin kabininden gökyüzünü selamlayanlardan olmanız dileklerimle...