Yazımın ilk bölümünde iş modelleri ve iş modeli bileşenleri incelemiş ve daha sonra hava yolu iş modelleri açısından bu bileşenler değerlendirilmiştik. Hava yolu yönetimi geleneksel, düşük maliyetli, tarifesiz ve bölgesel olarak nitelenen havayollarının özelliklerini incelemeye bu sayımızda devam ediyorum.

Tam Hizmet Ağ Taşıyıcıları (Full-Service Network Carriers) 

Ana taşıyıcılar olarak da bilinen tam hizmet ağ taşıyıcıları, tipik olarak yolculara çok çeşitli hizmetler ve olanaklar sunar. Hub-and-spoke ağları üzerinde çalışırlar, büyük şehirleri ana merkezler üzerinden birbirine bağlarlar ve uzun mesafeli uluslararası rotalar da dahil olmak üzere çok sayıda uçuş seçeneği sunarlar. “Bayrak Taşıyıcı (Flag Carrier)” veya “Legacy Carrier (Ana Taşıyıcı)” kelimeleri, iş modellerinden bağımsız olarak, sektörde belirli bir geçmişe sahip ulusal taşıyıcıları tanımlamaktadır.

Temel Özellikler:

Kapsamlı güzergah ağları: Genellikle büyük şehirlere ve önemli turistik yerler, iş ve ticaret merkezlerine odaklanarak çok sayıda varış noktasına hizmet verir. Kod paylaşımı anlaşmaları için diğer havayolları ile ortaklıklar veya ittifaklar kurabilir

Premium hizmetler: Bu taşıyıcılar dinlenme salonları, uçak içi eğlence, ücretsiz yemekler ve daha yüksek seviyede müşteri hizmetleri gibi olanaklar sunar.

Daha yüksek ücretler: Düşük maliyetli taşıyıcılara kıyasla daha yüksek ücretler talep eder, bu da premium hizmetlerin ve daha geniş rota ağlarının katma değerini yansıtır. 

Business ve first-class kabinler: Yüksek getirili yolcuları çekmek için gelişmiş konfor ve özgün olanaklara sahip premium kabin seçenekleri sunar.

Filo: Kısa, orta ve uzun mesafedeki noktalara ulaşmak için farklı üreticilerden farklı tipte uçaklarla donatılmıştır. 

Örnek: THY, Air France / KLM, Lufthansa, British Airways, Iberia

Düşük Maliyetli Taşıyıcılar (Low Cost Carriers)

Bu terim, hava yolu endüstrisinde rakiplerinden daha düşük işletme maliyeti yapısına sahip havayollarına atıfta bulunarak ortaya çıkmıştır. Terim genellikle düşük bilet fiyatlarına ve sınırlı hizmetlere sahip herhangi bir taşıyıcıya uygulansa da, işletme modellerine bakılmaksızın, düşük maliyetli taşıyıcılar, kısa uçuşlar gerçekleştiren bölgesel havayolları veya bazı indirimli ücretler sunan tam hizmet havayolları ile karıştırılmamalıdır.

Düşük maliyetli taşıyıcılar, yolculara ekonomik, bütçe dostu seyahat seçenekleri sunmaya odaklanır. Noktadan noktaya (point-to-point) bir modelle çalışırlar, ikincil havaalanları arasında direkt rotalarda uçarlar ve fiyat odaklı yolcuları hedeflerler. 

Temel Özellikler:

Yalın operasyonlar: LCC’ler standart dar gövdeli uçak filoları kullanır ve maliyetleri en aza indirmek için temel operasyonel prosedürleri uygular.

Noktadan noktaya rotalar: Hub-and-spoke ağlarına güvenmek yerine, LCC’ler ikincil havalimanları arasında direkt uçuşlar gerçekleştirerek maliyetli bağlantılardan kaçınır ve seyahat süresini kısaltır.

Ekonomik hizmetler: LCC’ler genellikle basit olanaklar sunar ve check-in bagajı, koltuk seçimi ve uçakta yemek gibi isteğe bağlı ekstralar için ücret alır.

Rekabetçi ücretler: LCC’ler öncelikle fiyat üzerinden rekabet eder ve bütçe bilincine sahip yolcuları çekmek için tam hizmet taşıyıcılarına kıyasla daha düşük taban ücretler sunar.

Uçak Kullanımı: LCC’ler maliyetleri düşürmek için uçak kullanımını en üst düzeye çıkarır, genellikle hızlı geri dönüş süreleri işletir ve uçuş başına geliri en üst düzeye çıkarmak için yüksek yoğunluklu koltuk konfigürasyonları ile uçar. Uçak, bağlantı programına (hub&spoke) uymak zorunda  olan FSCN’lere kıyasla günde ortalama olarak daha fazla saat havada kalırlar.

Örnek: Pegasus, AJet, Southwest, Ryan Air, EasyJet, Wizz Air

Bölgesel Taşıyıcılar (Regional Carriers)

Bölgesel havayolları genellikle belirli bir coğrafi bölgede daha kısa uçuşlar gerçekleştirir, trafiği daha büyük ve merkezi havalimanlarına aktarır veya sınırlı talebe sahip daha küçük topluluklara hizmet verir. Genellikle büyük havayolları ile sözleşmeli olarak çalışırlar ve bölgesel bağlantı ve ana taşıyıcıları besleyici hizmetler sağlarlar.

Temel Özellikler:

Kısa mesafeli rotalar: Bölgesel havayolları daha kısa uçuş segmentlerine odaklanır, daha küçük havalimanlarını büyük merkezlere bağlar veya belirli bir bölge içinde noktadan noktaya sahip rotalara hizmet verir.

Ortaklık anlaşmaları: Bölgesel havayolları genellikle büyük taşıyıcılarla ortak uçuş anlaşmaları veya sözleşmeler yaparak onlar adına uçuşlar gerçekleştirir ve büyük havayolunun ağının erişim alanını genişletir.

Bölgesel uçaklar: Bu taşıyıcılar tipik olarak turboproplar veya bölgesel jetler gibi daha küçük uçaklar işletir, daha kısa rotalar ve daha düşük yolcu hacimleri için optimize edilmiştir. Bombardier, Embarer, ATR ve A220 örnek olarak verilebilir. 

Trafik: Bölgesel havayolları, trafiğin büyük havayollarının ağlarına beslenmesinde önemli bir rol oynar ve küçük şehirlerden gelen yolcuların uzun mesafeli uçuşlara bağlanmasına olanak tanır.

Kapasite: Genellikle filodaki uçak sayısı 30’dan az ve yolcu kapasitesi 150 koltuğa kadardır. 

Örnek: Mesa, Wideröe, Iberia Regional, TAP Express, LATAM Express, Horizon Air

Kiralık Taşıyıcılar (Charter Carriers)

Charter havayolları, genellikle tatil paketleri, spor takımları, kurumsal etkinlikler veya devlet anlaşmaları gibi boş zaman veya özel pazarlara hizmet veren charter bazında uçuşlar sunma konusunda uzmanlaşmıştır. Özel veya Charter taşıyıcılar genellikle koltuk bloklarını müşterilerine seyahat paketleri (uçuş + otel) satan Tur Operatörlerine verirler. Kalan koltukları doğrudan yolculara satabilirler.

Temel Özellikler:

Müşteriye özel hizmetler: Charter havayolları, belirli gruplara veya kuruluşlara hitap ederek kişiselleştirilmiş programlar, yerleşik markalaşma ve müşteriye tahsis edilmiş ekip gibi özel hizmetler sunar.

Ad-hoc operasyonlar: Charter uçuşları genellikle charter brokerleri, seyahat acenteleri, şirketler veya bireylerden gelen talebe bağlı olarak geçici olarak gerçekleştirilir.

Mevsimsel operasyonlar: Charter havayolları, yoğun seyahat sezonlarında popüler tatil yerlerine uçuşlar sağlayarak, tatil amaçlı seyahat için mevsimsel talebe odaklanabilir.

Geniş uçak yelpazesi: Charter havayolları, küçük turboproplardan veya iş jetlerinden uzun mesafeli uçuşlar yapabilen daha büyük uçaklara kadar çeşitli uçak filoları işletebilir.

Örnek: Corendon, Freebird, Tailwind, TUI Fly, Corsair, Azur Air, Wamos Air

Kargo Taşıyıcılar (Cargo Carriers)

Kargo havayolları, bağımsız olarak veya entegre bir lojistik ağının parçası olarak yük ve kargo taşımacılığı konusunda uzmanlaşmıştır. Bozulabilir ürünlerden büyük boyutlu kargolara ve yüksek değerli metalara kadar çeşitli malları taşıyarak küresel tedarik zincirlerinde hayati bir rol oynarlar.

Temel Özellikler:

Yük operasyonları: Kargo havayolları, verimli yükleme, taşıma ve boşaltma için optimize edilmiş özel uçak ve kargo işleme tesisleri ile öncelikle kargo ve yük taşımaya odaklanır.

Küresel ağ: Kargo havayolları, büyük kargo merkezlerine hizmet veren ve küresel ticareti ve lojistiği kolaylaştırmak için kilit pazarları birbirine bağlayan uluslararası ağlar işletmektedir.

Uzmanlaşmış hizmetler: Kargo havayolları bozulabilir ürünler için ısı kontrollü nakliye, zamana duyarlı gönderiler için hızlı teslimat ve hacimli veya ağır ürünler için büyük boyutlu kargo işleme gibi özel hizmetler sunar.

Entegre lojistik: Bazı kargo havayolları, depolama, dağıtım ve gümrükleme hizmetleri de dahil olmak üzere uçtan uca tedarik zinciri çözümleri sunan daha büyük entegre lojistik şirketlerinin bir parçasıdır.

Örnek: Turkish Cargo, Fedex, Cargolux, DHL, Amazon Air, Avianca Cargo

Kaynaklar:

Bahçeşehir Üniversitesi Havacılık Yönetimi Yüksek Lisans Ders Notları

http://airlinebasics.com/common-airline-business-models/