Bugüne kadar havadan uzaya birçok sistemden bahsettik. Bu sistemler gökyüzünde haberleşme, gözetleme, sınır güvenliğini sağlama gibi konulardan eğlence sektörüne kadar birçok alanda yer aldı. Bu sebeple hava sahası güvenliği denildiğinde aklımıza ilk hava araçları gelse de aslında havadan gelecek tehditlere karşı hazır olan gökyüzünün koruyucuları vardır: Hava Savunma Sistemleri.
Hava Savunma Sistemleri, bir ülkenin hava sahasını ve varlıklarını korumak için kullanılan silah ve teknoloji sistemlerini içeren bir kavramdır. Bu sistemler genellikle askeri tesisler, stratejik noktalar, büyük şehirler ve diğer kritik alanlarda düşman uçaklarına, füzelere, insansız hava araçlarına ve diğer hava tehditlerine karşı koruma sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Her biri kendi özel yetenekleriyle donatılmış olan bu sistemler katmanlarına göre kısa, orta ve yüksek olarak sınıflandırılabilmektedir.
Kısa Katman Hava Savunma Sistemleri çok kısa ve kısa menzil hava savunma sistemleri olmak üzere iki sınıfta değerlendirilebilir.
Çok Kısa Menzil Hava Savunma Sistemleri (VSHORAD), yaklaşık 6 kilometreye kadar menzilde etkili olmaktadır. VSHORAD sınıfı için alçak seviyede yer alan insansız hava araçları, küçük hava araçları ve roketatar saldırıları hedef alındığından mühimmat olarak çoğunlukla manuel veya otomatik taretler kullanılmaktadır. Örneğin, ülkemiz tarafından geliştirilen KORKUT, VSHORAD kabiliyetine sahip bir hava savunma sistemidir.
Kısa Menzil Hava Savunma Sistemleri (SHORAD), yaklaşık 6 ile 15 kilometre arasında etkili olmaktadır. SHORAD sınıfı için uçaklar, helikopterler, orta büyüklükteki İHA’lar ve kısa ve orta menzilli füzeler hedef alındığından bu sistemlerde daha çok füzeler ve topçu bataryaları gibi alt sistemler kullanılmaktadır. Örneğin, ülkemiz tarafından geliştirilen HİSAR-A ve taşınabilir hava savunma sistemleri (MANPADS) SHORAD kabiliyetine sahiptir.
MANPADS; alçak irtifa uçakları, helikopterleri ve insansız hava araçlarını hedef almak için kullanılan, füze fırlatıcı ve füze olmak üzere iki ana bileşenden oluşan ve genellikle omuzdan atılan füzelerdir. Bu sistemler, askeri birlikler tarafından taşınabilirlikleri ve kolay kullanımları nedeniyle tercih edilir. Örneğin, FIM-92 Stinger, Türk envanterinde de yer alan önemli bir hava savunma sistemidir.
Orta Katman Hava Savunma Sistemleri (MORAD), yaklaşık 15 ile 100 kilometre arasındaki menzillerde etkili olan sistemlerdir. Bu sistemler, stratejik alanlarda, askeri üslerde ve kritik altyapılarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. MORAD sınıfı için uçaklar, helikopterler, büyük İHA’lar ile orta ve uzun menzilli füzeler hedef alındığından bu sistemlerde çoğunlukla fırlatıcılar, güdüm sistemleri ve ileri seviye radarlar gibi karmaşık sistemler kullanılmaktadır. Örneğin, ülkemiz tarafından geliştirilen HİSAR-O, ABD yapımı MIM-104 Patriot ve İsrail yapımı David’s Sling MORAD kabiliyetine sahip hava savunma sistemleridir.
Yüksek Katman Hava Savunma Sistemleri (LORAD), yaklaşık 100 kilometreden daha uzun menzillerde etkili olan sistemlerdir. Bu sistemler genellikle stratejik alanları savunma amaçları için kullanılır ve genellikle sabit konumda bulunurlar. LORAD sınıfı için uçaklar, helikopterler, büyük İHA’lar, balistik füzeler ve stratejik bombardıman uçakları hedef alındığından bu sistemlerde çoğunlukla entegre radar ağları, komuta kontrol merkezleri ve fırlatıcılar gibi geniş kapsamlı ve yüksek teknolojili sistemler kullanılmaktadır. Örneğin, ülkemiz tarafından geliştirilen SİPER hava savunma sistemi LORAD kabiliyetine sahiptir. Ayrıca Rus yapımı S-400 Triumf ve ABD yapımı THAAD (Terminal High Altitude Area Defense) LORAD kabiliyetine sahip diğer hava savunma sistemlerindendir.
Özetle, hava savunma sistemleri hedefin imhasına yönelik farklı katmanlarda yer almaktadır. Bu katmanları kısa, orta ve yüksek olarak sınıflandırdık. Ülkeden ülkeye bu katmanların limitleri değişiklik gösterse de hedefin imhasına yönelik bu sistemler ortak ağ düzeninde entegre bir savunma sağlamaktadır. Örneğin, ülkemizin hava savunma sistemi olan T-LORAMIDS (Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi) projesi; radarlar, füze fırlatıcıları, komuta kontrol merkezleri ve diğer alt sistemler ile entegre olarak birçok katmanda etkili olmayı hedeflemektedir.
Hava savunma sistemleri, günümüzde birçok ülkenin ulusal güvenliği için kritik öneme sahip bir unsur olduğundan, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte sürekli olarak gelişmekte ve yenilenmektedir. Gelecekte daha da akıllı hale gelerek, daha hızlı ve karmaşık yapıları tespit edebilecek, etkisiz hale getirebilecek ve savunma sistemlerinin reaksiyon sürelerini daha da azaltabilecektir.
