A320 uçaklarında (A318, A319, A320, A321) kullanılan CFM ve V2500 motorlarında 1992 yılından bu yana 40’ın üzerinde Fan kaportası uçma olayı yaşanmıştır. Farklı ülkelerde ve çok köklü operatörlerde dahi bu olayın yaşanmış olması, bakım kalitesinin ötesinde sebepler olduğunu göstermektedir.
Motor kaportaları, motorun etrafını örten, aerodinamik yapıyı tamamlayan ve motor üzerindeki komponentleri harici etkilerden muhafaza eden yapılardır. Ağırlıktan tasarruf gayesi ile günümüzde ekseriyetle kompozitten imal edilirler. Genelde motorun etrafını saran iki yarım daire şeklindedirler. Bu yarımların üst ucu motoru taşıyan pylona menteşeli bağlantılıdır. Alt uçları ise “latch” ismi verdiğimiz mandallar ile birbirine kilitlenir.
Kaportaları birbirine kilitleyen bu mandallar gerek problemli dizayndan kaynaklanan sebepler, gerekse insan hatalarından kaynaklanan sebepler ile olsun, yerine tam kilitlenmediğinde uçuşta kaporta kayıpları yaşanmaktadır. Camiamızda daha çok kaporta uçması olarak isimlendirilen bu olay pek çok uçak tipinde yaşanmış olmakla beraber bu yazımızda Airbus A320 uçaklarından bahsedeceğiz.
A320 uçaklarında (A318, A319, A320, A321) kullanılan CFM ve V2500 motorlarında 1992 yılından bu yana 40’ın üzerinde Fan kaportası uçma olayı yaşanmıştır. Farklı ülkelerde ve çok köklü operatörlerde dahi bu olayın yaşanmış olması, bakım kalitesinin ötesinde sebepler olduğunu göstermektedir. Bu olaylar incelendiğinde bakım hatası olarak görülen bu hadisenin tetikleyici sebebinin fan kaportası latchlerinin dizaynından kaynaklandığı görülmüştür.
Kilitli olmadığı halde kaportanın altından yeteri kadar sarkmayan ve kaporta kapalı ve latchler kilitli hissi veren yapı, teknisyenlerin dikkatinden kaçtığında kazalara yol açmıştır. Nitekim konuyla ilgili bir raporda “V2500 serisi motorlardaki fan cowl latch-hook-keeper sistemi hook un keeper altına sıkışması, dolayısı ile kilitli pozisyonuna geçmemesi, halinde bile dışarıdan bakıldığında “kilitlenmiş” (fan cowl ların alın hizalaması gerçekleşmiş ve latch flush olmuş) izlenimini uyandıracak yapıda olduğu için teknisyeni yanıltabilmektedir” denilmektedir.
Yaşanan olaylar neticesinde havacılık otoritesi EASA imalatçılardan kaporta uçma olaylarını önlemek için latch dizaynlarını tadil etmelerini isterken, eğitim kuruluşlarından da konunun derslerde işlenmesi suretiyle farkındalık düzeyinin arttırılmasını istemiştir.
Her iki motor tipinde de fan kaportası latch leri yenilenmiştir. Kilitsiz latch in sarkması için ağırlık ilave edilmiş, görünürlüğünü arttırmak için parlak kırmızı boya ile boyanmış ve kanca kısmının içeri kaçmasını engellemek için pleyt ilave edilmiştir. Dikkat çekmek için kaporta üzerine ikaz yazısı yazılmış, latch ler üzerindeki boyanın durumu kontrol kartları ile takip edilmiştir. Ayrıca 1 nolu latch e kilit mekanizması yerleştirilmiştir. Bu kilidin açılabilmesi için kırmızı “remove before flight” bayrağı olan özel bir anahtar kokpitte bulunmaktadır. Bu bayraklı anahtar latch açıldığında, latch üzerinde kalarak görsel ikaza sebep olmaktadır.
Konuyla alakalı olarak Airbus yeni geliştirdiği latch ler ile ilgili Servis Bülten yayınlamıştır. EASA da konuyla ilgili 2019 yılına kadar uygulanması gereken yeni bir AD yayınlamıştır.
Konuyla ilgili olarak ilave bilgi için;
AD 2016-0053
Airbus TFU 71.13.00.060
Airbus SB 71-1068 / 71-1069