Günümüzde havayolu işletmeciliği yapan şirketlerin en önemli konularından biri uçak bakımlarının yapılmasıdır.

Bu bakımlar:

• Her uçuştan önce yapılan bakımlar
• Günlük Bakımlar
• Haftalık periyodlarla yapılan bakımlar
• A Bakım 300-400 saatte yapılır.
• B+C 3000-4000 saatte yapılan bakımlar
• Her 5 yılda bir yapılan bakımlar
• Bu bakımların süreleri kesinlikle geçirilmez ve ertelenemez. Bu nedenle bakımlar zamanında ve uçuş güvenliği göz önünde bulundurularak kusursuz yapılırlar. Uçak işletmecileri her zaman yeterli sayıda deneyimli, tecrübeli bakım personeline araç-gereç, takım ve teçhizata sahip bakım merkezlerinde uçakların bakımını yaptırmak isterler. Bu durum EASA (European Aviation Safety Agency) part 145 onaylı bakım merkezlerinde mevcuttur. Avrupa Birliği ülkeleri arasında EASA tek yetkili kurumdur. Ülkemizde Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’na bağlı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’dür. Bu konuların detaylarına girmeden uçak teknisyenliğim süresince geçen zamandaki tecrübelerimi, önemli bulduğum pratik deneyim ve tavsiyelerimi paylaşıp faydalı olmak düşüncesindeyim.
• Önce Emniyet Gelir!

Hiçbir iş insanın can güvenliğini tehlikeye atacak kadar acil ve önemli değildir. Biz çalışanlar olarak işimize gitmeden önce mutlaka dinlenmiş, yeterli derecede uykusunu almış, yorgunluk ve stres gibi faktörlerden arınmış bir biçimde işimize gitmeliyiz. Sağlığımızı etlileyecek olumsuz faktörler çalışma ortamımızda düzensiz, yanlış, hatalı ve uçuş emniyetini bozacak şekilde işler yapmamıza sebep olacağından bu gibi konulara daima dikkat edilmelidir. Diğer önemli olan bir konu ise çalışıyor iken telefonla konuşuyor olmaktır. Çalışma ortamlarında acil telefon numaralarını gösteren tabelalar herkesin görebileceği yükseklikte asılı olmalıdır. Şunu da mutlaka unutmayalım ki bütün bakımlardaki referanslarımız AMM (Aircraft Maintance Manuel) bakım kartları ve bakımla ilgili dökümanlardır. Bunlara mutlaka uyulmalıdır. Daha önce böyle yaptım, bu şekilde yapıyoruruz gibi düşünceler kesinlikle yanlıştır. Yeni revizyon gelmiştir olabilir dökümanlara bakılması gerekir aksi takdirde yenilenmiş revizyondan haberimiz olmaz ve sonucunda yanlış iş yapılmakla birlikte uçuş emniyetini bozmuş oluruz. Bir zamanlar bu alışkanlıklardan dolayı yapılan bir yağlamada herzaman kırmızı gres kullanıyoruz yine aynı gresle yağlama yapın denildi. Dokümana bakmadan yapılan bu yağlama fark edilerek yeniden doğru malzeme kullanılarak düzeltildi. Periyodik bir bakımdan uçağın hangara alınması ve bakım çıkışına kadar geçen sürede önemli gördüğüm düşüncelerimi sizlere aktaracağım. Havacılık sektöründe çalışan kişiler daha dikkatli olmak zorundadır. Kullandığımız komponent, araç-gereç takımları, teçhizat ve materyaller yurtdışından gelmektedir. Bu nedenle dikkatli olunup hatasız çalışmalı ve olabilecek her türlü israftan kaçınılmalıdır.

Periyodik bir bakıma başlayıp işin başlangıç kısmından sonunda kadar geçen süre zarfınca yapılan işleri sırasıyla inceleyelim.

Uçağın Bakıma Alınması

• Apron veya hangar önüne park etmiş olan uçak, o uçağın lisansına sahip olan teknisyen ve uçağı çekmek ile görevli push back elemanları ile birlikte uçak AMM Chapter 09.00 talimatlarına göre uçak hangar önüne veya hangarın iç kısmına büyük bir titizlikle her hangi bir kazaya sebebiyet vermeden alınır.
• NOT: Uçak apron denilen yerden çekilecekse daha çok dikkatli olunmalıdır. Uçağın hareket halindeyken kule ve push back aracı ile devamlı irtibat halinde olunması gerekmektedir.
• Bakım Girişi Hazırlıkları
• Bakım öncesi kontroller; Bakıma gelen uçaklarda air condition (havalandırma), APU, motor ve hidrolik kaçakları için motorlar çalıştırılarak bu bölgelerdeki kontroller yapılır. Bunların testini ve kontrolünü yapmak önemli konulardandır. Eğer her hangi bir sorun var ise problemi önceden görmek bakımı kolaylaştırır. THY dışındaki müşterilere yukarıda belirtilen işlemlerin daha detaylısı olan kontrolleri içeren INCOMİNG INSPECTİON bakım kartı uygulanır. Bulunan olumsuzluklar kayıt altına alınarak müşteriye sunulur ve daha sonra bulgular giderilir.
• NOT: Bakıma giren uçağın uçuş esnasındaki uçuş saatleri ve arızalarının yazıldığı defteri (AIRCRAFT MAINTANCE LOG) C kategoriye teslim edilir. Uçağın defterinde kayıtlı arızalar var ise ITEM yazılarak bu arızalar giderilir.
• Bakım Girişi Temizlik

Bakıma gelen uçak hangara alınmadan önce I/T (İniş takımları ve iniş takımı yuvası) flap arkaları slat track yuvaları gibi bölgelerin kaba temizliği yapılarak bakım için hazırlanır. Bu bölgeler yıkanırken yıkama tabancası uçağa fazla yaklaştırılmamalı komponentlere, elektrik bağlantıları ve konektörlere dikkat edilmeli ve brake ünitler üzerine su tutulmamalıdır. Bakımın sağlıklı bir şekilde yapılması, bakım öncesi temizlik mutlaka yapılmalıdır.

Bakım Girişi

Bakıma giren uçağın bakım girişi kartı uygulanır. Kart gereği uçağı ve çalışanların emniyeti için uçaktaki bazı C/B çekili static portların pito tube’lerin koruyucuları mutlaka takılmalıdır. Kartın içerdiği diğer adımlar eksiksiz uygulanmalıdır. Bakımın başlangıcında motor kaportoları emniyetli bir şekilde açılmalı ve kirli kısımlar temizletilmelidir. Reverser ve fan cowl kaportalarının bütün emniyetleri mutlaka takılı olmalıdır. Uçağın bakımı için motorlar, kargo, I/T, kanat altı, APU ve kuyruk bölgesindeki çalışmaların rahat yapılması ve ulaşımın sağlanması için bu bölgelere sehpalar getirilip yanaştırılmalı, sehpaların getirilip yanaştırılması sırasında uçağa zarar verilmemeli, sehpaların konumlandırıldığı yerlerde mutlaka emniyetleri ile sabitlenmelidir. Uçağın etrafındaki lüzumsuz sehpalar olmamalı ve uçaktan sökülen parçaların konacağı faal ve gayri faal malzeme rafları da uçağın çevresine düzgün bir şekilde yerleştirilmelidir.

Bakım Paketi

Üretim Planlama tarafından bakım programına uygun olarak oluşturulan bakım bakım paketi bakımı uygulayacak birime teslim edilir. Bakım da bu pakete göre devam eder. Bakıma giren uçağın bakım paketlerinin uygulanması o uçağın başteknisyeni tarafından uçakla ilgili teknisyenlere eksiksiz olarak uygulatılır.

Ulaşım Kapakları ve Panellerin Açılması

Bakımın başlangıcında bakımı kolaylaştırmak ve kontrol kartlarının uygulanması için açılması gereken panel ve ulaşım kapakları açılır. Bu panellerin açılması esnasında uygun alet ve gereçler kullanılır. Sökülen malzemelere zarar verilmemeli ve hasarlı olanlar var ise ayrılıp tamire gönderilmeli, hasarsız olan paneller temizliği yapılıp faal raflara düzgün şekilde yerleştirilip üzerlerine faal olduğunu gösteren kartlar bağlanmalıdır. Faal kartları okunaklı ve eksiksiz doldurulmalıdır. Söküm esnasında hasar gören vida, cıvata, kilipnutlar ve özel bağlantı elemanları tespit edilip yenileri temin edilmelidir.

Bakım içi Temizliğin Yapılması

Bu temizlik bakımda uygulanacak kontrol kartlarının olduğu bölgelerin temizliği ile kargo, kabin içi ve diğer bölgelerdeki temizliği içerir. Temizliğin düzgün yapılmamış olması kontrol kartının gerektirdiği bulguları görmemize engel olur ve olumsuzluğa sebebiyet verir. Kabin ve kargolarda paneller sökülmüş durumda ise bu bölgelerde temizlik yaparken çok dikkatli olunmalıdır. Basılan yerlere, komponentlere ve kendimize dikkat edip ani hareketlerden kaçınmalıyız. Kullanılan temizlik maddeleri ile yanıcı malzemeler kullanılmamalıdır. Yakıt tanklarının içindeki çalışmalar ve temizliklerde yüksek ısı veren aydınlatmalarının yerine Led’li lambalar kullanılmalı, tankların içine kıvılcım yapacak hiçbir alet sokulmamalıdır. Yakıt tanklarında çalışırken havalandırılmasının yapıldığına mutlaka dikkat edilmelidir ve tankın içinde çalışırken dışarıda nöbet tutan kişinin bulunması ve ihtiyaç anında yardımcı olması gerekmektedir. Yakıt kapakları açıkken uçağın elektriği kesilmelidir.

Bakım Paketinin Uygulanması

Bakım paketinin içerdiği control, servicing, komponent değişim, E/O item gibi bütün bakım kartları ve uygulanacak ne varsa bu noktada AMM kurallarına göre uygulanır. Bakım kartları uygulanırken rastlanan olumsuzluklar anında tespit edilip kayıt altına alınır. Eksik olanlar temin edilmeli bakımın sonuna bırakılmamalıdır. Böyle durumlar atlanırsa bakımın süresi uzar. Motor çalıştırılarak yapılacak olan kartlar bakımın sonunda motor çalıştırma esnasında yapılır. Rastlanan olumsuzluklara müdahale edilerek uçak normal hale getirilir.

Bakımda Açılan Bölgeleri Korumaya Almak

Bakım paketini içeren kartların uygulanabilmesi için açılan bölgelerin dış etkenlere karşı korunması gerekir. Bu bölgelere koruyucu materyaller uygulanır. Panel ve kontrol kapaklarının olduğu bölgelerin içerisinde yabancı maddeler yoksa açılan panel ve kapaklar kapatılır.

Bakım Çıkışına Hazırlık

Bakımı içeren kartların hangar içi ve hangar dışındaki bakım ortamlarında uygulandıktan sonra motorları çalıştırmak için uçağın hazırlığı yapılarak uçak uygun olan hangar önünde (düşük devirde) veya motor çalıştırma alanı olan bremzede take off’da motorları çalıştırmak için uçak bremzeye çekilir. Gerekli olan bütüm emniyet tedbirleri AMM göre kesinlikle alınır (Uçağın takozlanması, motorların emiş ve egzoz alanları, uçuş kumanda yüzeylerinin, hareket alanlarının temiz olması gibi önlemler).

Motorların Çalıştırılması

Motorların çalıştırılması için bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra motor çalıştırma yetkisine sahip olan teknisyen kokpitte yerini alır, gerekli olan CHECK LIST’ini uygular ve hazır olunca yerdeki B1 lisansına sahip olan teknisyene (motorları çalıştırma esnasında uçağı ve çevresini kontrol etmekte görevli) haber verir. Beraberce motorlar uyumlu bir şekilde çalıştırılıp, motorların çalıştırılmasında uygulanacak yağ, yakıt, hidrolik ve hava gibi kaçak kontrolleri ile motor indikasyonları, motor performansları ve motorların vibrasyonları bu esnada kontrol edilir. Olumsuzlıklar var ise müdahale edilerek uçak normal haline getirilip ilgili bakım kartlarının bu adımları uygulanarak motorların çalıştırma işlemleri tamamlanmış olur.

Uçağın Dış Yıkaması

Bakım işlemleri biten uçağın bakım esnasındaki kirliliğinin giderilmesi için AMM:12 Uçağın Dış Yıkaması (External Cleaning) uygulanır ve uçak temizlenerek uçuşa hazır duruma getirilir.

Bakım Çıkışı Son Kontroller

Bakım ve uçağın dış yıkama işlemlerinden sonra bakım paketinin son kartları olan bakım çıkışı kartları (MAINTENCE EXIT CHECK) uygulanır. Tespit edilen olumsuzluklar var ise düzeltilerek normal hale getirilip bakım paketi tamamlanmış olunur.

C Kategori

Bakıma giren uçağın bütün kartları burada toplanır. O bakım ile ilgili bakım paketindeki kartların listesi tek tek kontrol edilip listenin eksiksiz olarak tamamlandığından emin olunur. Bakımı tamamlanan uçağı UÇAK SERVİSE VERME SERTİFİKASI (CRS) yayınlar. Böylelikle o uçağın bakımı tamamlanmış olur. Hayırlı uçuşlar…