Ne kervan kaldı ne at, hepsi silinip gitti...
Ünlü şair Necip Fazıl, bir şiirinde, “Ne kervan kaldı ne at, hepsi silinip gitti, iyi insanlar iyi atlara binip gitti” diye yazmıştı. İlk jet motorlu yolcu uçağını yapmış bir ülkenin, bugün üretimini yaptığı bir yolcu uçağının bulunmaması, bana bu şiiri hatırlattı.
Vickers-Armstrong firmasının ürettiği VC-10 uçağı, İngiliz uçak endüstrisinin, ABD’nin dev uçak firmaları ile rekabet etmeye çalıştığı zamanların uçağı. Uçak, İngiliz zarafetini tasarımına yansıtmış. İlk uçuşunu 1962 yılında yapan bu uçak, ilginç bir şekilde 51 yıl süreyle, gökyüzünde farklı görevleri yerine getirmiş. Petrol krizinin adının duyulmadığı zamanların performans uçağı VC-10; dar gövdeli, tek koridorlu, 151 yolcu kapasiteli, dört adet Rolls Royce Conway Turbofan motorlu bir uçak.
Uçak performans uçağı. Günümüzde dahi, saatte 930 km sürat yapabilen, 43000 feet irtifaya çıkabilen ve 9410 kilometre mesafeye uçabilen bir dar gövdeli yolcu uçağı yok. VC-10 uçağı, ses hızının altında uçan en hızlı yolcu uçağı olarak tarihe geçmiş. 1979 yılında Okyanusu beş saat bir dakikada geçerek kırdığı rekor, Ciara kasırgasının yardımı ile 2020 yılında Okyanusu 4 saat 56 dakikada geçen Britanya Havayolları B747 uçağına kadar, kırk bir yıl süre ile, kırılamadı.
1962 ile 1964 yılları arasında sadece 54 adet üretilen bu uçak, ABD’nin dev uçak firmalarının uygun fiyatlı modern uçaklarının baskısını sürekli üzerinde hissetmiş. İngiliz hükümeti, her ne kadar uçağın üretilmesi için elinden gelen desteği verse de İngiliz Havayolu firmaları dahi, yerli ve milli bu uçağı almanın kendilerini uluslararası rekabette geri bıraktığını belirterek uçağı almak istememişler, ilk sipariş sayılarını sürekli azaltmışlar. Proje, sipariş iptallerinden dolayı tehlikeye girince, İngiliz hükümeti müdahale etmiş, hem havayolu firmalarına sipariş vermeleri için baskı yapmış hem de iptal edilen siparişleri almayı İngiliz devleti üstlenmiş. Uçak, 1981 yılına kadar Havayolu firmalarında yolcu taşımış. İngiliz Hava Kuvvetlerinde de personel ve kargo taşıma görevlerinde kullanılmıştır.
Uçağın yolcu uçağı olarak uçtuğu yıllar, hava korsanlığının tüm dünyada zirve yaptığı yıllar. VC-10 uçakları birçok defa kaçırılmış, korsanlar tarafından ateşe verilmiş, içinde korsanlar öldürülmüş. 1968 yılında Lübnan havayolu firması Orta Doğu Havayolları’na ait bir VC-10 uçağı, Beyrut havalimanında İsrail savaş uçakları tarafından bombalanarak tahrip edilmiş.
Birleşik Krallık, bu uçaktan sonra, efsanevi Concorde projesini, Fransa ile ortak olarak hayata geçirmiş. Maalesef, daha sonra, Birleşik Krallığın British Aerospace firmasının 1981 yılında ilk uçuşunu yapan BAe146, Avro RJ bölgesel jet uçaklarının dışında jet yolcu uçağı projesi bulunmuyor. Bu uçakların da toplam 387 adet üretilmesiyle ticari olarak başarılı olduklarını söylemek çok zor. Birleşik Krallık bayrak taşıyıcı firması British Airways’ın günümüzdeki filosunda, sadece ABD’li Boeing ve Avrupalı Airbus uçakları bulunuyor. Airbus’ı üreten firmada ise, Fransızların ve Almanların hâkimiyeti var.