Uçakta bulunan küçük bir program sayesinde; uçağın yer verileri, havadaki performans bilgileri, motor parametreleri, yakıt miktarı ve uçakta meydana gelen arızaları otomatik olarak mesaj şeklinde ilgili bakım birimlerine ve üretici firmalara gerçek zamanlı raporlama yapılabilmektedir. Ayrıca bu program; uçuş ekibine MCDU üzerinden manuel olarak yer bakım ekibine arıza bilgisi gönderme olanağı da sunmaktadır. Bütün bu işlemleri yapan sistemin adı ACARS’tır. ACARS’ın bize sağladığı faydaları göz önünde bulundurursak, buna uçağın bir çeşit çevrimiçi kara kutusu diyebiliriz. Çünkü (Flight Data Recorder) FDR’dan alabileceğimiz bilgilerin birçoğunu gerçek zamanlı olarak ACARS’tan sağlayabilmekteyiz. Buradaki ironi ise bu kara kutu diğerinden farklı olarak anlık verdiği bilgiler sayesinde kara haberleri engelliyor!
ACARS (Aircraft Communications Addressing and Reporting System - Uçak İletişimi Adresleme ve Raporlama Sistemi) yer istasyonu ve uçak arasında VHF (Very High Frequency) radyo veya SATCOM (Satellite Communication) aracılığı ile otomatik veya manuel olarak mesaj iletimini sağlayan bir dijital veri bağlantı sistemidir. Bakım, operasyon ve ticari amaçlar için kullanılır. Yerden havaya ya da havadan yere iletimini sağlamak için öncelikli olarak VHF kullanılır. Eğer VHF uygun değilse SATCOM kullanılır. Bunun sebebi SATCOM’un ücrete tabi olmasıdır. Uçak yer istasyonundan çok uzaktaysa (örneğin okyanus üzerinde) SATCOM kullanılması zorunlu hale gelir. Çünkü VHF ile haberleşme kısa mesafe için uygundur ancak uzun mesafede yeterli değildir.
Uçaktan gelen bilgiler yer istasyonları aracılığıyla bu bilgiyi havayolu mesajlarına çeviren bir merkezi bilgisayara iletilir. İki tane merkezi bilgisayar vardır; SITA (Bulunduğu yer Singapur) ve ARINC (Bulunduğu yer Şikago). Mesaj haline getirilen bilgiler yer network’ü aracılığı ile (Avrupa için SITA, Amerika için ARINC) ilgili havayolu ana üssüne iletilir.
- ARINC (Aeronautical Radio Incorporated)
- SITA (Société International de Télécommunication Aérienne)
ACARS’ın Tarihçesi
Havacılıkta veri bağlantı sisteminin kullanımına başlamadan önce, uçak ile yer personeli arasındaki bütün iletişim kokpit ekibi tarafından HF ya da VHF aracılığıyla sözlü olarak yapılıyordu. OOOI {Out of the gate (Pushback), Off the ground (Take off), On the ground (Landing), ve Into the gate (Parking)} durumlarının hepsinde uçuş ekibi ve kabin ekibi yer birimi ile iletişim halindeydi. Bundan dolayı uçaktaki ekibinin üzerindeki iş yükü artıyordu ve ekip tarafından verilen bilgi gerçek zamanlı olmayabiliyordu ya da bilginin doğruluğu kesin değildi. Hem uçuş ve kabin ekibinin iş yükünü azaltmak hem de bilgi doğruluğunu artırmak için 1978 yılının nisan ayında ARINC firması tarafından ACARS sistemi geliştirildi. İlk geliştirildiği zamanda adı ‘ARINC Communications Addressing and Reporting System’di. Daha sonra ARINC kısmı Aircraft olarak değiştirildi. Bu sistemi kullanan ilk şirket Piedmont Havayollarıdır.
İlerleyen yıllarda; ACARS dijital databus arayüzü, FMS (Flight Management System) ve yazıcı (Printer) ile birlikte uçağa destek sağlamak için geliştirildi.
ACARS Mesaj Tipleri
- Hava trafik kontrol mesajları
- Uçuşa elverişliliği ilgilendiren operasyon kontrol mesajları
- Havayolu yönetimi kontrol mesajları
Bu mesajlar; OOOI durumları, uçuş planları, hava durumu, uçak ekipmanının durumu ve uçuşun durumu ile ilgili bilgileri içerir.
OOOI durumları; uçağın ana uçuş fazlarıdır. OOOI (Out of the gate, Off the ground, On the ground, ve Into the gate) durumları uçağın kapılarına, park frenlerine ve iniş takımlarına takılı sensörler vasıtasıyla ACARS tarafından otomatik olarak algılanır ve rapor edilir. Yer operasyon birimlerine uçağın ve ekibin durumuyla ilgili mesaj gönderilir.
ACARS FMS (Flight Management System) ile ara yüz oluşturarak yerden uçuş planı ve hava bilgilerini FMS’e iletir. Uçuş esnasında FMS güncellenir, böylelikle uçuş ekibine yeni hava durumunu ya da alternatif uçuş planını değerlendirmesine olanak sağlanır.
ACARS sistemi uçağın çeşitli sistemlerinin durumları ilgili yer istasyonlarına gerçek zamanlı bilgi gönderir. Uçağın uçuşa elverişliliğini etkileyecek herhangi bir arıza ya da anormal durumu; örneğin motorun uçuş esnasında arızalanması ya da sert iniş, yer ekibine detaylı mesajlar şeklinde otomatik olarak iletilir. Yer ekibi, ACARS’tan aldığı bilgiler sayesinde uçak inmeden ve bakıma alınmadan önce onarım ve bakım planını hazırlayabilir.
Ping mesajları; ping mesajları uçak ile yer istasyonu arasında ACARS sistemini test etmek için kullanılır.
Manuel mesajlar; uçuş ekibi tarafından MCDU (Multipurpose Control Display Unit) üzerinden gönderilebilir ve alınabilirler. Bu mesajlar uçağın uçuşu ile ilgilidir. Örneğin pilot, yer istasyonundan hava durumu bilgisini ACARS vasıtasıyla isteyebilir.