İSTANBULDA BİR TARİH:
AVRUPA PASAJI (AYNALI PASAJ)
İç kısmındaki aynalardan dolayı “Aynalı Pasaj” olarak da anılan bu yapı, 1874’te Ohing tarafından mimar Pulgher’e yaptırılmıştır. Avrupa Pasajı ile yakınındaki Pera Sitesi’nin yerinde daha önceden Naum Tiyatrosu ile Jardin des Fleurs bahçesi bulunuyordu. Ancak büyük 1870 yangınında birçok binanın yanı sıra bunlar da yanmıştı.
Pasaj, önceleri meşhur aynalarının önüne konulan gaz lambalarıyla aydınlatılmaktaydı.
İlk yıllarda pasajda bir ayakkabıcı, iki kuaför, iki terzi, bir bakkal, bir tuhafiyeci, iki sabuncu, bir halıcı vardı. Sonraki yıllarda pasajdan çiçekçiler, saatçiler, piyano üreticileri, moda evleri gibi meslek ve dükkânlar gelip geçti. Avrupa Pasajı da İstanbul’un birçok han ve pasajı gibi, şehrin toplumsal tarihinin yaşayan bir tanığıdır.
İstanbul’da önceleri adı Cadde-i Kebir, Cumhuriyet’ten sonra İstiklal Caddesi olan, Taksim ile Tünel arasındaki caddeye baktığımızda bu cadde üzerinde yer alan tarihi binaların bazılarında bulunan pasajlar dikkat çekicidir.
Aslında pasajlar günümüzdeki AVM’lerin kökenini oluşturmaktadır. Tarihte ilk pasajlar 19’uncu yüzyılda Fransa’da açılmış ve tekstil ve modanın merkezi olarak kullanılmıştır. 1800’lü yıllar Osmanlı Devleti’nin özellikle Fransa’yı yakından takip ettiği bir dönemdir. Bu nedenle pasajlar özellikle de Beyoğlu bölgesi Fransa’dan izler taşımaktadır.
Bu ay ben bu tarihi pasajlardan ‘‘Avrupa Pasajı’’ ya da bir diğer adı ile ‘‘Aynalı Pasaj’’dayım.
İstanbul’da Beyoğlu’nda iki sokağı birbirine bağlayan (Yeni Çarşı Caddesi ile Sahne Sokağı’nı) bir pasaj burası. Yapım yılı 1874. Bina kâgir bir bina olup Beyoğlu’nda yer alan en eski pasajlardan birisi.
En önemli özelliği heykelleri. Burada pasaj yapılmadan önce Naum Tiyatrosu ile ‘Jardin des Fleurs’ adı ile bilinen ‘Çiçekler Bahçesi’ bulunuyordu.
1870 yılındaki Beyoğlu yangını sonrası mimar D. Pulgher tarafından Neo-Rönesans üslubunda yapılmıştır.
Uzunluğu 56 metredir. Üzeri cam ve ferforjeden oluşan bir çatı ile örtülüdür. Pasajın iki yanında daha çok hediyelik İstanbul ile ilgili eşyalar satan dükkanlar yer almaktadır. Pasajda toplam 22 adet dükkân bulunmaktadır. Bu dükkanların her birinin üst katları mevcut olup üst katlarda bir oda, bir mutfak ve bir de mahzen bulunmaktadır.
Buraya Aynalı Pasaj da denmesinin nedeni, ana taşıyıcılar üzerine yerleştirilmiş insan boyunda yer alan aynaların olmasından dolayıdır.
Pasajın en dekoratif yönlerinden birisi de üst kattaki heykeller ve korint başlıklı sütunların arasında yer alan üstleri kemerli ikiz pencerelerdir. Başınızı kaldırıp baktığınızda bu görkem adeta sizi büyülemektedir. Dış kapıların üzerinde de birinde aslan başı kabartması, ötekinde de Atatürk maskının yer aldığı rozetler vardır.
Elektrik bağlanana kadar pasaj aynaların önüne konan gaz lambaları ile aydınlatılmakta idi. İlk yapıldığı yıllarda içinde bir ayakkabıcı, iki kuaför, iki terzi, bir bakkal, bir tuhafiyeci, iki sabuncu, bir halıcı bulunmakta idi. Sonradan bu dükkanlar çiçekçi, saatçi, piyano üreticileri, moda evleri olarak değişmiştir.
Binada yangına dayanıklı Malta taşı kullanılmıştır. Avrupa Pasajı gerçekten çok fantastik bir mimarı yapıya sahip.
O dönemde adeta bir manifaturacılar çarşısı gibidir.
İstanbul’a Beyoğlu’na geldiğinizde ‘‘Yolunuzu Aynalı Pasaj’a düşürün’’ derim. Bir şey satın almasanız bile, sadece içinden geçmek, cam tavanını ve heykellerini izlemek sizi çok etkileyecek 1800’lü yılların İstanbul’una dönüş yapacaksınız. Deneyin çok keyif alacaksınız.