Thumbnail
  • 06.08.2019

Düşman unsurlardan gelebilecek saldırıların önceden bildirilmesi, AWACS uçaklarına olan ilgiyi giderek artırıyor. İsveç menşeili savunma sanayii firması  SAAB’ın geliştirdiği ‘GlobalEye’ adlı AWACS uçağı, geniş tarama kapasitesine sahip radarlarla donatılmış.

 

Eğer bir gün göklerde üzerinde devasa bir donanıma sahip uçak görürseniz bilin ki bu bir AWACS’dır. “AWACS ne demek?” diye soracak olursanız, AWACS (Airborne Warning and Control System); ülkelere, düşman güçleri tarafından gelebilecek saldırılardan daha önceden haberdar olabilmeleri için sahip oldukları güçlü radar antenleri sayesinde gökyüzünde görüntüler kaydederek, casusluk yapan askeri uçaklardır. Tabiki günümüzde yaygın olarak kullanılan dronelar ve uydular da bu görevleri yerine getirebilirler; fakat bunlar kolaylıkla düşman ülkeler tarafından tespit edilebilir ve sinyal bozma yoluyla faydasız hale getirilebilirler. AWACS uçaklarında bulunan hatta bazen bir uçak parasını bile geçebilen maliyetlere sahip olan radar sistemleri düşman kaynakları tarafından kolay kolay kullanışsız hale getirilemezler.

 

Türk Hava Kuvvetleri envanterinde de 4 adet bulunan AWACS’lar, etkin olarak Türk hava sahası üzerinde uçuş ifa etmektedir. Bu uçaklar Amerikalı Boeing şirketi tarafından üretilmiş ve aslında B737-700 tipi uçaklara gelişmiş radar sistemleri modifikasyonları yapılarak oluşturulmuş uçaklardır. Yaklaşık 30 bin feet irtifada seyir ederek 500 km ötedeki tüm kara, deniz ve hava unsurlarını tespit edebilme kabiliyetine sahiptir. Güçlü radar antenleri tarafından tespit edilen bu unsurlar uçak kabinine monte edilmiş radar ekranlarında görüntülenir ve gerekli görüldüğünde ilgili yerlere bu bilgiler ulaştırılarak tespit edilen hedefler bertaraf edilme yoluna gidilebilir.

 

Günümüzde ülkelerin savunma kuvvetlerinin en büyük ihtiyaç duyduğu noktalardan biri olan düşman unsurlardan gelebilecek saldırıların önceden bildirilmesi sistemleri, AWACS uçaklarına olan ilgiyi giderek artan bir trend haline getirmektedir. Bu sebeple birçok firma AWACS sistemleri geliştirme üzerine çalışmalar yürütmekte olup bu yazımızda son olarak İsveç menşeili savunma sanayii firması olan  SAAB’ın geliştirdiği AWACS hakkında bilgi vereceğiz

 

10 metrelik anten 

En yeni AWACS, SAAB firması tarafaından üretilen ‘GlobalEye’ isimli uçaktır. Esasında Bombardier firmasının üretmiş olduğu Global Business Jet olan uçak, İsveçli savunma sanayi şirketi olan SAAB tarafından geniş tarama kapasitesine sahip radarlarla donatılmıştır. Bu radar sisteminin sadece anteninin uzunluğu yaklaşık 10 metre, ağırlığı ise 1.1 ton olup uçak gövdesinin üzerine yerleştirilmiştir.

Birçoğumuz SAAB firmasını birçoğumuz araba üreticisi olarak biliriz; fakat şirket 1937’de İsveç Hava Kuvvetleri için uçak üreticisi olarak kurulmuş ve kuruluşlarından 10 yıl sonra araba üretmeye başlamışlardır. SAAB araç üretimine 2000 yılında son vererek General Motors’a araç üretim kısmını satmış ve o zamandan beridir savunma sanayiine yönelmiştir. Savunma sanayiine dair ürettiği en bilinen ürünleri ‘Gripen’ adlı savaş uçağı, ‘Gotland Class’ adlı deniz altısı ve ‘Carl Gustaf’ adlı silahtır.

 

Yer radarlarından etkili radar sistemi

Peki çok daha güçlü yer radarları varken neden çok daha maliyetli bir iş olan uçağın üzerine radar yerleştirilme yoluna gidilir? Bunun en basit açıklaması şudur ki; dünyanın kavisli bir yapıda oluşundan ötürü yer istasyonundan gönderilen sinyaller uzaktaki düşman unsurlarının tespitini engeller. Yani herhangi bir düşman unsuru alçak uçuşla hedefi vurmadan yeteri kadar uzun zaman önce bundan haberdar olunamıyor olması yer radarlarını yetersiz hale getiriyor. İşte bu yüzden bu yer radar istasyonları uçaklara entegre edilerek radar antenleri çok daha büyük bir görüş açısına sahip oluyorlar böylelikle dünyanın şeklinden ötürü oluşan engeller minimize ediliyor.

 

Bu güçlü radar antenlerinin yaydıkları sinyal özelliklerine bakacak olursak bu konuda Fransız şirketi olan Thales için radar sistemleri geliştiren ‘Odile Adrian’ radar sistemlerinde nesnelerin yer tespitinde kullandığı mantığı şöyle açıklar:  “Radar anteninden yayılan çok kısa boylu bir elektromanyetik dalganın etrafındaki nesnelere çarpıp geri dönmesi arasındaki geçen süreyi hesaplayarak bulunur”.  Buna ek olarak bu radarların her türlü hava koşulunda yüzlerce kilometre uzaktaki cisimleri görebilme imkanlarının olduğunu hatta nesnenin hareketli mi, durağan mı olduğunu bile tespit etme yetisinin olduğunu söyleyerek radar sistemlerinin avantajlarına vurgu yapmıştır.

 

Uzun mesafeli gözetleme 

Fakat AWACS’ ın tüm bu faydalı yanları yanında sistem tarafından yayılan radar dalgalarının düşman unsurları tarafından tespit edilip istenildiğinde sinyal bozucular tarafından bertaraf edilme tehlikesi vardır. SAAB firmasının radar sistem çözümlerinin başında bulunan Erik Weinberg, “Sinyal bozucular tarafından etkilenmelerinin engellenmesi ile birlikte bu radar dalgalarının atmosferik  kayıplar olarak adlandırılan, atmosferde yüksek miktarda bulunan su buharı tarafından güç kaybına da uğramaması gereklidir” diyor. Bu yüzden radar sistemlerinde kullanılacak frekans türü çok iyi seçilmelidir ve bu seçim, sizin radar sisteminden ne beklediğinize göre yapılmalıdır. Weinberg “Düşük atmosferik kayıplar gerektiren uzun mesafe gözetleme için eğer büyük bir anteniniz varsa, GlobalEye’de bulunan ‘erieye anteni’ gibi, L ve S bant frekansları seçeceğiniz en doğru frekans bantları olacaktır. Bu iki bant arasından da ‘small beam and ultra low side lobes’ özelliği sayesinde sinyal bozuculardan etkilenme olasılığı ve atmosferik kayıp düzeyleri en düşük olan S bant tercih edilmiştir.

 

‘Side lobes’ özelliğinin ne anlama geldiğini hafızalarda canlandırmak için gelin telefonlarımızın flash ışığını düşünelim. Bu durumda ‘side lobes’ ana ışık kaynağının etrafa yaydığı ışık olarak düşünebiliriz. Bu durumda eğer etrafa yayılan ışık fazla olursa bu ışığın düşmanlar tarafından farkedilmesi çok kolay olur. ‘S band’ da bu şekilde düşününce etrafa yaydığı ışık düşük olduğu için düşman unsurları tarafından tespit edilme özelliği çok daha düşük olmaktadır.

 

Ek radar sistemleri

GlobalEye’in üzerinde bulunan bu kuvvetli radarın yanı sıra gövde altına yerleştirilmiş ikinci bir radar sistemi de deniz altındaki düşman kuvvetlerini tespit edebilmek için geliştirilmiştir. Buna da ek olarak bir üçüncü radar sistemi daha yerleştirilerek anakara da bulunan her türlü hareketli veya durağan, mühimmat taşıyan araçlar gibi cisimlerin tam olarak konumu saptanarak ilgili göstergelere aktarılır ve gerekli görüldüğünde bunlara saldırı gerçekleştirilebilir.

 

Birleşik Arap Emirlikleri’nin vermiş olduğu sipariş üzerine Saab şimdilik bu donanıma sahip uçaklardan üç adet üretmektedir. Gelecekteki müşterilerine de hangi radar sistemini isterlerse onu donanıma dahil etme opsiyonu sunmaktadır. Fakat tabiki bir casus uçak isteniyorsa uçak gövdesi üzerine konumlandırılmış güçlü radar anteni ‘erieye’, olmazsa olmaz komponentlerdendir.

YAZAR : Recep KONUKSEVER / Teknik Öğretmen

1968 © Uçak Teknisyenleri Derneği