Bu ayki yazımda özellikle kaza, kırım olarak havacılık camiasını çok üzen B737 MAX uçaklarının teknik olarak B737 NG ile arasındaki farkları yazmaya çalıştım.
Sevgili okuyucularım,
Bu ayki yazımı Boeing 737 uçakları ile Boeing 737 MAX uçakları konusuna ayırdım. Bu iki uçak tipi arasındaki bir takım farklara gelin birlikte göz atalım. En büyük fark bilindiği gibi motorlarıdır. Yan sayfadaki tabloda farklı thrust’taki motor çeşitlerini görüyoruz. LEAP -1B 737MAX yeni bir 69,4 çapı CFM LEAP-1B (Leading Edge Aviation Propulsion) vardır. CFM56-7 için 5.1:1 karşı 9:1 bir bypass oranı veren 18 katman karbon fiber fan blade’leri vardır. Nominal itme 1B28:29, 317lbs. Türbin, dönme hızı arttıkça esnek üretilen ‘blade’ler kullanılmıştır. Bu özellikle 41:1, CFM56-7 için 28:1 ile karşılaştırıldığında genel bir basınç oranı sağlar. Motor yüzde 15 daha fazla yakıt CFM56-7B daha etkilidir. Fan nozzles, ‘köşeli’, fan ve çekirdek hava akışlarının karıştırılmasını düzeltmek için NASA tarafından geliştirilmiştir. Bu, motor gürültüsünü ve daha da önemlisi engine türbülansı azaltır.
Engine Fuel
RTOW hatası (yani N1 azaltma), N1 değeri yaklaşık olarak yüzde 4 artış olacaktır. Take-Off wind mill etkisi ile thrust levers geri çekilir, take-off sırasında bir red-line sınırı aşılması muhtemeldir. Yani N1’lara wind mill kadar izin vermemiz gerekir. Yakıt MEC içinde dönen yağ tarafından buzlanmayı önlemek için ısıtılır.
Farklı Thrust’taki Motor Çeşitleri
LEAP-1B21 -7 21,000 9.0
LEAP-1B23 -7 23,000 9.0
LEAP-1B25C -7 25,200 9.0
LEAP-1B25 -8 26,786 9.0
LEAP-1B27C -7 26,400 9.0
LEAP-1B27CB2 -7 27,900 9.0
LEAP-1B27 -8 -9 28,037 9.0
LEAP-1B28 -8 -9 29,317 9.0
LEAP-1B28B1 -8 -9 29,317 9.0
Engine oil display (EIS)
Yağ basıncı, motor yataklarında ölçülür; onun karşılığında yağ sıcaklığı, onun en sıcak olduğu zamanda bile yağ basıncı düzensizliğini ortadan kaldırır. Bu nedenle sarı bant (13-26 psi) sadece take-off değerlerinde iken alt kırmızı çizgi (13 psi)
normalde bu değer üzerinde ise problem olmaz. Yağ basıncı kırmızı çizginin altında ise, Low Oil Pressure ışığı yanar ve motor shutdown edilmelidir. Bu durumda bile indikasyon sistemi 0 (sıfır) PSI gösterse de motorda halen 5 Quarts yağ vardır.
Flight Controller
B737 MAX uçaklarında fly-by-wire spoiler sistemi vardır. Bu hava akışını arttırmak, ağırlığı azaltmak ve durdurma mesafelerini iyileştirmek için konmuş yeni sistemdir. Spoiler mixer unit, spoiler kontrol elektronik (SCE) ünitesi ile değiştirildi ve ground spoiler kontrol valfi de ground spoiler kontrol modülü (GSCM) ile değiştirildi. Aşağıda yazan yenilikler ilave oldu:
• Spoilers Light
• Elevator Jam Landing Assist
• Landing Attitude Modifier
• Emergency Descent Speedbrakes
Spoilers Light
Bu yeni ilave edilen lambanın yanma şartı; bir veya daha fazla spoiler çalışmıyor anlamına gelir. SCE ünitesi tarafından tespit arıza yakalanarak spoiler arızası olarak gösterilir.
Elevator Jam Landing Assist light
Elevator sistemi, uçağın piste yaklaşmasında veya iniş esnasında sıkışırsa, spoilerler bu duruma yardımcı olmak için kısmi olarak açığa doğru gideceklerdir. Flaplar 1 unit veya üzerinde olunca aktif hale gelir.
Landing Attitude Modifier
Landing Attitude Modifier (LAM) iki fonksiyonu vardır; 1. at Flap 15-30 thrust lever idle’a yakın ise, flight spoiler’lar açılarak drag kuvvetini arttırırlar.
2. at Flap 30 veya 40, AOA sensörler uçağın nose attitude bilgisine göre flight spoiler’ler açarak kaldırma kuvvetinin azalmasını sağlarlar. ‘Acceptable nose gear contact margin’ değerleri içinde uçağın emniyetli bir şekilde uçuşuna katkı sağlarlar.
Emergency Descent Speedbrakes
Emergency Descent Speedbrakes (EDS), uçağın yüksekliği FL300 yukarıda olduğunda, kabin basıncı düştüğünde otomatik olarak devreye girerek uçağın çok hızlı bir şekilde emniyetli yüksekliğe yani FL 100 feet civarına alçalmasına yardımcı olur.
Onboard Network System (ONS);
Bu yeni sistem ile uçakta meydana gelen arızaları ve sağlık izleme için uçak sistemleri bilgilerini dijital uçuş veri toplama dediğimiz ‘DFDAU’ aracılığıyla pilotlara ve bakım personeline uyarılar gönderir. Bu veri ve analizler Network File Server (NFS) adı verilen veri dosya sunucusu üzerinde uçuş bilgileri 75 saate kadar kayıt altına alınabiliyor. Daha önceden BITE bilgilerini çoğunlukla, E&E kompartımanında bulunan box’lar ile temin ediyorduk, şimdi ise MAX Display System (MDS) dediğimiz yeni Display Unit’ler (DU) ile hem kokpit ekibi hem de bakım ekibi bu bilgilere rahatlıkla ulaşabilir hale geldi.
ONS erişimi için iki INBOARD DU’s MAX ekran sistemi (MDS) ya da bir dizüstü bilgisayar/iPad iki veri portu, biri üzerinden kokpit ‘data loader’ veya NFS LRU üzerinde E&E Bay veya wifi üzerinden ulaşılabilir hale geldi. MDS sistemini, P61 panelinde
(data loader altında) iki selector knob vasıtasıyla sayfalara ve menülere ulaşabiliyoruz.
ONS ve MAX görüntü sistemi (MDS), uçuş sırasında toplanan uçak sistem bilgilerini, MDS ekranlarında toplam dört DU (Display Unit) ile görüntüleyebiliyoruz. Onboard Maintenance Function (OMF) ile bütünleştirir. Herkes iTunes indirebilirsiniz. Boeing ONS bakım denilen bir iPad uygulaması. OMF bu sistem ile yaklaşık 32.000 bilgiye ve OMF 6000 üzerinden arıza kodlarını gösterebilir hale geldi.
Status Page
Maintenance Data Pages
• BRIGHTNESS • DISPLAYS, DPC DIGITAL INPUTS, DPC DISCRETE/POWER INPUTS, DPC DISCRETE OUTPUTS, EFIS CP TEST, MDS CONFIGURATION, DISPLAYS, DPC DIGITAL INPUTS, DPC DISCRETE/POWER INPUTS, DPC DISCRETE OUTPUTS gibi
bilgilere ulaşabildiğimiz sayfalardır.
The Miscellaneous System kontrol sayfaları ile EECs veya APU ya NORM veya TEST moduna ayarlamak için kullanılır. Alt menüler için tek MFD veya çift MFD modu seçmek ve etkinleştirmek veya maintenance sayfasına erişimi devre dışı bırakmak için (10,000 ft yukarıda). Ayrıca, Cat III B landing seçeneklerini de buradan görebiliriz.
Onboard Maint Pages
Bu menü ile B777 MAT (Maintenance Acsess Terminal) uçaklarına çok benzer bir mantıkla dizayn ettikleri: Line Maint, Extended Maint and Other Functions sayfalarını görebiliyoruz.
Line Maintenance
• Inbound Flight Deck Effects: Status sayfasında gösterilen arızaların, FDE’nin (Flight Deck Effect) ne zaman meydana geldiğini, arıza seviyelerini, maintenance message numaralarını görebiliriz.
• Existing Flight Deck Effects: FDE olanların bir grup halinde ve halen aktif olan arızaları görebiliyoruz. Ayrıca onların possible causes ve ilgili FIM arıza kodlarını da görebiliriz.
• Ground Tests: ATA chapter sırasına göre sistemleri test ettiğimiz sayfadır.
• System Configuration: Bu sayfa vasıtasıyla, sistemlerde kullanılan box’ların parça numaraları, seri numaraları, software parça numaraları gibi bilgilere ulaşabiliriz.
• Fault Guidance: bu seçenek ile troubleshooting bilgilerine ulaşabiliriz.
MAX Display Systemi; F/O Inboard and Outboard Display’lerde engine parametreleri, diğer yarısı ND (in map mode), PFD, compass olarak yukarıda bir örnek gösteriliyor.
Aşağıdaki örnekte; PFD’ de compass ve aux dediğimiz alanda;
Flight Number, ATC kodu, selcal kodu ve uçağın kuyruk adı gibi bilgileri de görebiliyoruz.
ND ile EIS beraber
Multi Fuction Display (MFD) seçeneği ile engine primary ve secondary bilgileri, lastik hava basınçları, hidrolik sistem depo miktarı ve hidrolik basınç bilgileri, N1 speed referans bilgileri ve ayarlamaları, Video Surveillance Camera sisteminin görüntülerini de görebiliyoruz.Youtube’da açtığım, eğitim kanalında özellikle genç çalışma arkadaşlarıma uçak bakım alanında yeni işe başlayan kardeşlerime hitap eden eğitim videolarımı da seyredebilirsiniz. Sizlerin öğrenmek istediği farklı
konular varsa, isteklerinizi email adresime gönderirseniz, daha da çok katkıda bulunacağımı düşünüyorum. Beni okuduğunuz için teşekkür eder, hepinize sevgi ve selamlarımı gönderiyorum.